نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی (ره) تهران
2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی تهران- ایران
چکیده
از مهمترین مباحث فلسفی وکلامی، بحث درباره صفات خداوند است؛ زیرا بی تردید شناخت خداوند، بدون شناخت صفات او غیر ممکن خواهد بود. مسئله اصلی پژوهش حاضر، بررسی این پرسش بنیادین است: چگونه میتوان علم ازلی خداوند را به امور حادث و جزئی تطبیق داد و کیفیت اراده پروردگار، چگونه است؟ هدف پژوهش، دستیابی به منظومهای تطبیقی از آرای این سه اندیشمند است که بتواند طیفی از راهحلهای ممکن در برابر این مسائل را با تکیه بر روش تحلیلی- توصیفی و بر اساس منابع کتابخانه ای، ترسیم کند. یافتههای پژوهش: عبده معتقد است صفات الهی از خود ذات فهمیده میشوند و چیزی جز تعبیری از کیفیت وجود نیستند. او از ورود به بحث فهم کیفیت علم الهی نهی میکند و در مورد اراده الهی نیز معتقد است که تصور ارادهی پروردگار، ریشه در نظریهی علم الهی و صدور ممکنات از خداوند دارد. در مقابل علامه و جوادی آملی معتقدند که باید معانی صفات را که بیانگر کمال است به خدا نسبت دهیم. ایشان علم خداوند را از سنخ علوم حضوری میدانند و اراده را از صفات فعل دانسته و اراده بنده را در هر فعلی، وابسته به اراده الهی میدانند. در نتیجه میتوان گفت که تفاوت در مبانی معرفتشناختی (مانند قبول یا رد علم حضوری) و هستیشناختی (مانند عینیت یا عدم عینیت صفات با ذات) در آرای کلامی این سه اندیشمند، منجر به تمایزات اساسی در تبیین صفات علم و اراده الهی شده است.
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A Comparative Study of the Theological Opinions of Allameh Tabataba'i, Javadi Amoli, and Muhammad Abduh on the Attributes of God's Knowledge and Will
نویسندگان [English]
- sayed Ali Mohammad Musavi 1
- ali rajabzade 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Khajeh Nasiruddin Toosi University of Technology, Tehran
2 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
چکیده [English]
One of the most important philosophical and theological discussions is the discussion of the attributes of God, because without a doubt, knowing God would be impossible without knowing His attributes. The main issue of the present study is to examine this fundamental question: How can God’s eternal knowledge be applied to contingent and partial matters, and what is the quality of God’s will? The aim of the study is to achieve a comparative system of the opinions of these three thinkers that can outline the range of possible solutions to these issues, relying on the analytical-descriptive method and based on library resources. Research findings: Abduh believes that the divine attributes are understood from the essence itself and are nothing but an interpretation of the quality of existence. He forbids entering into the understanding of the quality of divine knowledge, and regarding divine will, he also believes that the concept of God’s will is rooted in the theory of divine knowledge and the issuance of possibilities from God. In contrast, Allameh and Javadi Amoli believe that we should attribute the meanings of the attributes, which express perfection, to God. They consider God's knowledge to be a type of present knowledge, and they consider will to be an attribute of action, and they consider the will of the servant in every action to be dependent on the divine will. As a result, it can be said that the difference in epistemological foundations (such as accepting or rejecting present knowledge) and ontological foundations (such as the objectivity or non-objectivity of attributes with the essence) in the theological views of these three thinkers has led to fundamental distinctions in explaining the attributes of divine knowledge and will.
)