نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی ، دانشگاه ادیان و مذاهب،قم،ایران

2 دانشیار گروه مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 استادیار گروه مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

4 گروه شیعه شناسی، دانشکده شیعه شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم ایران

چکیده

پژوهش حاضر در صدد تبیین و بررسی شبهاتی است که از سوی اهل سنّت بر کتاب صحیفۀ سجادیه وارد شده است که در قالب این سؤالات مطرح گردیده است: چه اسناد و راویانی برای صحیفه وجود دارد؟ اعتبار آنان در طول تاریخ چگونه بوده است؟ صحیفه چه جایگاهی در بین اهل سنّت دارد؟ جهت پاسخ بدین مسائل تمامی اسناد و راویان معرفی و مورد پژوهش قرار خواهند گرفت و با آشکار نمودن نقش علمای اهل سنّت در حفظ صحیفه، به جایگاه والای این کتاب نزد آنان اشاره خواهد شد. رویکردی که در این پژوهش دنبال می­شود توصیفی-تحلیلی و انتقادی است که با روش کتابخانه‌ای و مراجعه به متون دست اول فریقین انجام خواهد گرفت.یافته­های پژوهش نشان می­دهد که تاکنون سه سند رسمی برای صحیفه یافت شده که شامل سند عمیر بن متوکل، سند زیدی و سند زبیدی حنفی است، هر یک راویان متعددی در طول تاریخ داشته‌اند. سند عمیر بن متوکل بیشترین راویان را داشته و نسخه­های متعددی از این راویان یافت شده و تنها دو راوی یعنی ابوالمفضل شیبانی و ابن‌اخی طاهر علوی مورد اتهام جعل قرار گرفته‌اند که با بررسی شواهد مختلف امانتداری آنان در حفظ صحیفه اثبات می‌گردد، تاکنون نسخه­های خطی فراوانی در مناطق مختلف جهان اسلام یافت شده که حاوی راویانی موثق و معتبر است، قدیمی‌ترین آنها پنج نسخه است که راویان مختلف و متفاوتی داشته حتی برخی از راویان آنها علمای اهل‌سنت بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم. ترجمه ناصر مکارم شیرازی. قم: دارالقرآن کریم.
آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1409). کفایه الاصول. قم: موسسه آل­البیت علیهم­السلام.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: آستان قدس.
ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن علی. (1385). علل الشرایع. قم: کتابفروشی داوری.
________________________. (1413). من لایحضره­الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
ایجی، میر سید شریف. (1425). شرح المواقف. قم: الشریف الرضی.
بحرانی، ابن میثم. (1406). قواعد المرام فی علم الکلام. قم: منشورات مکتبه آیت الله المرعشی النجفی.
بحرانی، سیدهاشم. (1416). البرهان فی تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
بستانی، فؤاد افرام. (1375)؛ فرهنگ ابجدی. مترجم: رضا مهیار. تهران: انتشارات اسلامی.
بیضاوی، عبدالله بن عمر. (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بلاغی، محمدجواد. (1385). الهدی الی دین المصطفی. نجف: منشورات المکتبة الحیدریة.
حرعاملی، محمد بن حسن. (1409). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام.
حلی، حسن بن یوسف. (1982). نهج الحق و کشف الصدق. بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412). مفردات فی غریب القرآن‏. دمشق- بیروت: دارالعلم الدار الشامیه.
زمخشری، محمود بن عمر. (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتب العربی.
سید بن قطب، ابن ابراهیم شاذانی. (1412). فی ظلال القرآن. بیروت-قاهره: دار الشروق.
شهید ثانی، حسن بن زین الدین. (بی­تا). معالم الدین و ملاذ المجتهدین. چاپ نهم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه.
طباطبائی، سید محمدحسین. (1417).  المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصر خسرو.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
طوسی، خواجه نصیرالدین. (1407). تجرید الاعتقاد. به تحقیق حسینی جلالی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
طوسی، محمد بن حسن. (بی­تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی. (1400). القواعد و الفوائد. قم: نشر کتابفروشی مفید.
حویزى، عبد على بن جمعه. (1415). تفسیر نور الثقلین. قم: انتشارات اسماعیلیان.
فخر رازی، محمد بن عمر. (1420). مفاتیح الغیب (التفسیرالکبیر). بیروت: دار احیاء تراث العربی.
فراهیدى، خلیل بن احمد. (1409). کتاب العین. چاپ دوم. قم: نشر هجرت.
فیض کاشانی، ملامحسن. (1415). تفسیر الصافی. تهران: انتشارات الصدر.
قرطبی، محمد بن احمد. (1364). الجامع لاحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید. (1380). تهران: انتشارات اساطیر.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407). الکافی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمد باقر. (1403). بحارالانوار الجامعه لدرر الاخبار الائمه الاطهار. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
محقق داماد، سید مصطفی. (1406). قواعد فقه. چاپ دوازدهم. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مغنیه، محمدجواد. (1424). الکاشف. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
موسوی بجنوردی، سید محمد. (1401). قواعد فقهیه. چاپ سوم. تهران: مؤسسه عروج.
نائینی، محمدحسین. (1376). فوائد الاصول. قم: جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.