نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
سیّد ابوالفضل برقعی از چهرههای منتقد شیعی است که تمایلات زیادی به تفکرات قرآن بسندگی دارد. «کَسر الصَنَم» در نقد اصول کافی از آثار او است. (مساله) برقعی ضمن رد احادیث «اثنی عشریه» به نقد حدیث لوح جابر پرداخته است. حدیث لوح از احادیث مشهوری است که دلالت بر معرفی و تعیین 12 امام از سوی خداوند در زمان رسول اکرم (ص) دارد. (هدف) این نوشتار تلاشی است برای بررسی، نقد و پاسخ به اشکالات برقعی (روش) با روش تحلیلی توصیفی. (یافتهها) مهمترین مشکل این روایت از نظر برقعی ضعف سند آن است که با توجه به اسناد متعدد این روایت و صحت برخی از طرق آن این نقص وارد نیست. اشکال مخالفت حدیث با تاریخ ناشی از برداشت اشتباه از روایت و تصور ملاقات جابر با امام صادق (ع) است که در پرتو فهم صحیح روایت برطرف می‌شود. (نتیجه) روایت جابر یک روایت منفرد نیست، و از طرق گوناگون نقل شده و تعارضی بین نقل‌های آن و سایر متون روایی و اصول مکتب تشیع وجود ندارد و از این رو معتبر و قابل قبول است.
کلیدواژه‌ها
منابع
قرآن کریم. ترجمه محمد مهدی فولادوند.
ابن بابویه، علی بن حسین قمی. (1363ش). الامامه والتبصره من الحیره. قم: مدرسه امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه).
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی. (1966). الموضوعات. مدینه: مکتبهالسلفیه.
ابن حجر عسقلانی، شهاب الدین أحمد بن علی. (بی‌تا). فتح الباری. بیروت: دارالمعرفه. )1390ـ 1971م (. لسان المیزان. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
ابن سعد، محمد.) بی‌تا (. الطبقات الکبری. بیروت. دار صادر.
ابن شهر آشوب.) 1376 – 1956م (. مناقب آل ابی طالب. نجف: چاپخانه حیدری.
ابن عدی، عبدالله.) 1409 - 1988 م (. الکامل. بیروت: دار الفکر.
ابن عساکر دمشقی.) 1415 (. تاریخ مدینه دمشق. تحقیق: علی شیری. بیروت: دارالفکر.
ابن قتیبه دینوری، احمد بن داود. (1960م). الاخبار الطوال. قاهره:دار احیاء الکتب العربی.
ابن قولویه، جعفر بن محمد. (1417ق). کامل الزیارات. تحقیق: جواد قیومی. قم: نشر فقاهت.
ابن مردویه اصفهانی، احمد بن موسی. (1424ق). مناقب علی بن ابی طالب. قم: دارالحدیث.
ابن مغازلی، علی بن محمد جلابی. (1384ش). مناقب علی بن ابی طالب. قم: انتشارات سبط النبی.
اثباتی، اسماعیل. (1401ش). «بررسی سندی گزارشهای متعدد حدیث لوح جابر». سفینه. سال 19. شماره 76. ص75 ـ 104.
الویری، محسن. (1374ش). «نقد نظریه‌ای در پیدایش شیعۀ اثنی عشریه». نقد مقالۀ«از امامیه تا اثنی عشریه». اتان کلبرگ. مجله دین و ارتباطات. زمستان 74. شماره 2. ص51ـ 86.
برقعی، سید ابوالفضل. (1998م).کسر الصنم او ما ورد فی الکتب المذهبیه من الامور المخالفه للقرآن الکریم و العقل. نقض کتاب اصول الکافی للکلینی. مترجم عبدالرحیم ملازاده بلوشی. عمان: دارالبیارق.
تفتازانی، مسعود بن عمر. (1401ق). شرح المقاصد. پاکستان: دار المعارف النعمانیه.
حسینی قزوینی، سید محمد. (1397ش). پاسخ به شبهات قلمداران درباره حدیث لوح. سایت موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج). تاریخ13 اسفند 97. www.valiasr-aj.com
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (بی‌تا). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تحقیق: جعفر سبحانی. مؤسسه امام صادق علیهالسلام.
حموی، یاقوت بن عبد الله. (1399ق). معجم البلدان. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
خزاز قمی. (1401).کفایهالأثر. تحقیق سید عبداللطیف حسینی. قم: انتشارات بیدار.
خصیبی، حسین بن حمدان. (1991م). الهدایهالکبری. بیروت: مؤسسة البلاغ.
خلیفه بن خیاط. (بی‌تا). تاریخ خلیفه بن خیاط. بیروت: دارالفکر.
خیر آبادی، مجید. (1401ش). حقانیت شیعه اثنی عشری. تهران: انتشارات حوزه علمیه مروی.
ذهبی، شمسالدین. (1382ق). میزان الاعتدال. تحقیق: علی محمد البجاوی. بیروت: دارالمعرفه.
ریشهری، محمد محمدی. (1380ش). اهل‌البیت علیهم السلام در قرآن و حدیث. قم: دارالحدیث.
(1425ق). موسوعه العقاید اسلامیه. قم: دارالحدیث.
سید بن طاووس، علی بن موسی. (1416ق). اقبال الاعمال. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
سیوطی، جلال الدین. (1416ق). الاتقان فی علوم القرآن. لبنان: دارالفکر.
شهید اول، محمد بن مکی عاملی. (1410ق). المزار. قم: امام مهدی (عج).
شهید ثانی، زین الدین بن علی. (بی‌تا). الاسطنبولیه فی الواجبات العینیه. مجله تراثنا. ش22.
صدوق، محمد بن علی. (1414ق). الاعتقادات فی دین الامامیه. تحقیق: عصام عبد السید. بیروت:دار المفید.
(1385ق – 1966م). علل الشرایع. نجف: المکتبه الحیدریه.
(1404ق). عیون اخبار الرضا علیهالسلام. تصحیح. شیخ حسین اعلمی. بیروت: اعلمی.
(1362ش). کمالالدین وتمام النعمه. تصحیح: علی اکبر غفاری. قم: نشر اسلامی.
طالعی، عبدالحسین و صفاخواه، محمد حسین. (1378ش). تحفه آسمانی. تهران: میقات.
طبرانی، سلیمان بن احمد. (بی‌تا). المعجم الکبیر. تحقیق: حمدی عبد المجید السلفی. بیروت: دار احیاء التراثالعربی.
طبرسی، فضل بن حسن. (1415ق - 1995م). مجمع البیان. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبری، محمد بن جریر. (1403ق - 1983م). تاریخ طبری. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبری شیعی، محمد بن جریر. (1420ق). بشاره المصطفی لشیعه المرتضی. قم: انتشارات اسلامی.
(1415ق). المسترشد. تحقیق. احمد محمودی. قم:مؤسسۀ فرهنگ اسلامی کوشانپور.
(1413ق). دلائل الامامه. قم: مؤسسه البعثه.
(1410ق). نوادر المعجزات. قم: موسسه امام مهدی (عج).
طوسی، محمد بن حسن. (1411ق). الغیبه. تحقیق. عباد الله الطهرانی: علی أحمد ناصح. قم: مؤسسة معارف اسلامی.
(1414ق). امالی. تحقیق. مؤسسۀ بعثت. قم:دار الثقافه.
(1364ش). تهذیب الأحکام. تحقیق. سید حسن موسوی. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
عقیلی، محمد بن عمرو. (1418ق). الضعفاء الکبیر. بیروت. دارالکتب العلمیه.
غفوری، محمد. (1396ش). «بررسی ماهیت حدیث جابر و جایگاه آن در اثبات نام دوازده امام» دوفصلنامه علمی- تخصصی سیره پژوهی اهل بیت (ع). رویکرد تمدنی. شماره4. بهار و تابستان: 31-48.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی. (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانۀ امیرالمومنین.
قاضی نعمان مغربی. (1414ق). شرح الاخبار. تحقیق: سید محمد حسینی جلالی. قم: نشر اسلامی.
قدماء المحدثین. (1406ق). القاب الرسول و عترته. قم: کتابخانه آیهالله مرعشی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1363ش). الکافی. تصحیح: علی اکبر غفاری. تهران:دارالکتب الاسلامیه.
کراجکی، محمد بن علی. (1405ق). الاستنصار فی النص علی الائمه الاطهار. بیروت: دارالاضواء.
کربلایی، جواد بن عباس. (1428ق). الانوار الساطعه فی شرح الزیاره الجامعه. بیروت: موسسه اعلمی.
کرمانی کجور، محمد و منتظری مقدم. حامد. (1397ش). «نقد مقاله بررسی ماهیت حدیث جابر و جایگاه آن در اثبات نام دوازده امام». تاریخ اسلام در آینه پژوهش. پاییز و زمستان 97. ص93 ـ 115.
م، عبد اللهی. (آبان 1394ش). بررسی روایات مهدی. سایت کتابخانه عقیده. بیجا: بینا.
محمدی فام، فریدون و فرمانیان، مهدی. (1395ش). تحلیل و نقد دلایل ابوالفضل برقعی درباره قرآن بسندگی در هدایت بشر. پژوهشنامه مذاهب اسلامی. بهار و تابستان 95. ص85ـ 102.
مسلم نیشابوری، مسلم بن حجاج. (بی‌تا). الجامع الصحیح. بیروت: دارالفکر.
مجلسی، محد باقر بن محمد تقی. (1403 ـ 1983م). بحارالانوار. بیروت: الوفاء.
_________________. (1404ق). مرآهالعقول. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مظفر، محمد حسن. (1422ق). دلائل الصدق لنهج الحق. دمشق. آل البیت (ع).
معارف، مجید و خمارلو. مهین. (1391ش). «تحقیق و بررسی موضوعی حدیث قدسی لوح حضرت زهرا (س)». سفینه. سال نهم. شماره 35. تابستان91.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (منسوب) (1414ق). الاختصاص. بیروت: دار المفید.
منصور بالله، قاسم بن محمد. (بی‌تا). الاساس لعقائد الاکیاس. صعده: مکتبه اهل البیت (ع).
نراقی، ملا احمد. (1380ش). رسائل فارسی. به کوشش رضا استادى. قم: کنگره بزرگداشت ملا مهدی و ملا احمد نراقى.
نعمانی، محمد بن ابراهیم. (1422ق). کتاب الغیبه. تحقیق: فارس حسون کریم. قم: أنوار الهدى.
)