نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری قرآن و حدیث پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ دانش‎پژوه سطح‎چهار (دکتری) شیعه‎ شناسی، تهران، ایران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران، ایران

چکیده

مسئلۀ طهارت اعتقادی انبیای الهی از (کفر، شرک) و طهارت ‎ عملی از (زنا) از مبانی مهم در دانش کلام است. در دیدگاه کلام امامیه، طهارت پیامبران عمدتا جزو مسائل مورد اتفاق دانسته شده است اما در کیفیّت طهارت آنان اختلاف نظر وجود دارد و در میان سایر مذاهب اسلامی اتفاق رأی در این موضوع وجود ندارد. مقالۀ‎حاضر، بررسی واژه «أب» را در آیه‎شریفه«وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ لِأبیهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً إِنِّی أَرَاکَ وَقَوْمَکَ فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ» (الانعام:74) به بحث پرداخته و نسبتی که میان حضرت ابراهیم با آزر از نگاه کلامی، تفسیری آلوسی، علّامه طباطبائی و علّامه فضل الله است را مورد ارزیابی قرار داده است و به تناسب، طهارت انبیای الهی و ایمان نیاکان پیامبر را به بحث می‎پردازد. آلوسی مدعی است عدۀ بسیاری از اهل‎سنّت، آزر را پدر ابراهیم علیه‎السلام نمی‎دانند، براساس‎این تفکر هیچ یک از اجداد پیامبر (ص) کافر نبوده‎اند. این نظر آلوسی با اشکال مواجه است؛ چرا که اغلب اندیشمندان اهل سنّت و شذوذی از شیعه مانند علّامه فضل الله مخالف این نظر هستند. در مقابل گروهی اندک از اهل سنت و عمده شیعیان از جمله علّامه طباطبائی بر اساس مبانی توحیدی و اصل خداباوری برآنند که والدین و اجداد هیچ یک از پیامبران و از آن جمله پدرحضرت ابراهیم مشرک و بت پرست نبوده‎اند. این مقاله با روش اسنادی و به شیوه توصیفی، تحلیلی با هدف کشف کیفیّت طهارت انبیاء الهی از نظرگاه سه مفسر شیعی و سنّی نگاشته شده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن الکریم.
نهج­البلاغه.
آلوسى، محمود بن عبدالله. (1415). روح­المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. منشورات محمد علی بیضون. چ اول. بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابونعیم، احمدبن عبدالله. (1412). دلائل النبوه. بیروت: دارالنفائس.
ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن. (1415). تاریخ مدینه.دمشق: دارالفکر.
بابایی، علی اکبر. (1401). قواعد تفسیر قرآن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حلی، یوسف بن مطهر. (1422). کشف المراد. قم: مؤسسه نشراسلامی.
سیوطی، جلال الدین. (1404 ه. ق). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم: ناشر کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر. (1417ه. ق). مسالک الحنفاء فی والدی المصطفی. ناشر: عالم الکتب.
رضا، محمد رشید. (1414 ه.ق.). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار.12جلد. چاپ اول. بیروت: دارالمعرفه.
عهد عتیق، تورات. (1393). ترجمه پیروز سیار. تهران: هرمس.
فخررازى، محمد بن عمر. (1420 ه.ق.). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). چ 3. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
 (2000م.). اسرارالتنزیل و انوار التاویل. قاهره: دار رکابی للنشر.
فضل­الله، محمد حسین. (1419 ه.ق.). من وحى القرآن. چ1. بیروت: دار الملاک.
فیض کاشانی، محمدمحسن. (1399). فسیر الصافی. بیروت: موسسه­الاعلمی.
قرشی، علی اکبر. (1364). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قطب، سید. (1425 ه.ق). فى ظلال القرآن. 6 جلد. چ 35. بیروت: دار الشروق.
قوشجی، علاءالدین. (بی­تا). شرح تجریدالاعتقاد. قم: نشررضی.
صالحی الشامی. (1414). سبل الهدی و الرشاد. بیروت: دارالکتب العلمیه.
طباطبائى، محمدحسین. (1390 ه.ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 2. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فضل بن الحسن. (1338). مجمع­البیان. تهران. مکتبه العلمیه.
 (1417). اعلام الوری. قم: موسسه آل­البیت.
طبری، ابن رستم. (1415). المسترشد. تهران: موسسه الثقافه.
طبرى، محمد بن جریر. (1412 ه.ق). جامع­البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى). چ1. بیروت: دارالمعرفه.
طوسى، محمد بن حسن. (1389). التبیان فی تفسیر القرآن. چ1. ایران: انتشارات آل البیت.
ماوردی، ابوالحسن. (1414). الاحکام السلطانیه. مصر: نشرقاهره.
نیشابوری مسلم بن حجاج. (1334). صحیح مسلم. استانبول: دارالطباعه العامره.