نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کاوس روحی برندق ¹
• فهیمه فقیهی ²
• ابراهیم فرجی ³

¹ دانشگاه تربیت مدرس

² طلبه

³ حوزه علمیه قم

چکیده

اثبات وجود خدا، بنیادی‌ترین بحث از مباحث کلامی است که متکلمان و فلاسفه از دیرزمان در این راستا از هیچ کوششی دریغ نورزیده و دستاورد دیدگاه‌های خود را در میراث مکتوب درج کرده‌اند. در این میان ازجمله متکلمان متقدم شیعی که در این زمینه اقدام به ارائه نظر کرده‌اند می‌توان به شیخ صدوق، شیخ مفید و خواجه نصیر طوسی (ره) اشاره کرد. این جستار- با روش کتابخانه‌ای در گردآوری، و شیوه توصیفی، تحلیلی و انتقادی در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها - براهین اثبات وجود خدا را از نظر این سه متکلم شیعی بررسی نموده است. بدین ترتیب که پس از گردآوری دیدگاه‌های آنان، اقدام به طبقه‌بندی و تدوین داده‌ها نموده و سپس به تجزیه‌وتحلیل دیدگاه‌ها و بیان نقاط اشتراک و افتراق آن‌ها پرداخته و در پایان به برخی نکات انتقادی اشاره‌کرده و به این نتیجه اساسی دست‌یافته است که اگرچه هر سه متکلم از استدلال‌های خود به برهان‌های متعدد (فطرت، دفع عقاب،‌ نظم، حدوث، حرکت، امکان و وجوب) استناد کرده‌اند ولی به ترتیب، سهم خواجه نصیر در این زمینه و نیز قوت استدلال بیشتر از شیخ صدوق و شیخ مفید و بهره شیخ مفید بیشتر از شیخ صدوق است؛ اگرچه بیشتر استدلال‌های آنان توسط متکلمان و فیلسوفان متأخر شیعی،‌ ارتقا یافته است.