نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان ( خوراسگان ) ، اصفهان، ایران

2 استاد گروه فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد اصفهان ( خوراسگان)، اصفهان، ایران

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، بررسی دیدگاه غزالی و ابن سینا درباره یکی از بحث برانگیزترین مسائل کلامی در حوزه فلسفه اسلامی یعنی صفات خداوند و نحوه تبیین این دو اندیشمند از صفات الهی می باشد. با توجه به این که ابن سینا ادراک کنه ذات خداوند را محال می داند، لذا شناخت او را تنها از طریق شناخت صفات الهی ممکن می داند.
چون ابن سینا، صفات خداوند را عین ذات او می داند پس کسی که بتواند صفاتش را بشناسد گویی به ذات او پی برده است. برخلاف نظر ابن سینا، رویکرد غزالی در خصوص صفات خداوند طی مراحل مختلف زندگی او دچار تغییرات بسیاری شده است. زیرا به نظر او ما فقط می توانیم صفاتی را به خدا نسبت دهیم که خداوند خود را به آن ها وصف کرده است. پس بر این اساس او صفات خداوند را نه همانند او و نه همانند غیر او می‌داند و معتقد است ما اصلاً نمی بایست در این خصوص سوالی بپرسیم. مقاله حاضر با روش کتابخانه ای به واکاوی این مسئله پرداخته و در پی رفع ابهامات مطرح شده در این خصوص برآمده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
اشعری، علی بن اسماعیل (ابوالحسن). (1414ق). الابانه عن اصول الدیانه. تحقیق: عباس صباغ. بیروت: لبنان. دارالنفائس.
 (1400ق/1980م.). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین. تصحیح: هلموت ریتر. بیروت: لبنان. دارالنشر.
بزدوی، ابوالیسر محمد بن عبدالکریم. (1383ق/1963م.). اصول­الدین. تحقیق: د.هانز بیترس. قاهره: داراحیاء الکتب العربیه.
بیاضی، کمال­الدین. (1368ق.). اشارات المرام من عبارات الامام. تحقیق و تعلیق: یوسف عبدالرزاق. مصر. شرکت المصطفی البانی.
جلالی، سید لطف­الله. (1390ش.). تاریخ و عقاید ماتریدیه. چاپ دوم. تهران. ایران: دانشگاه ادیان و مذاهب.
حربی، احمد. ( 1421ق.). الماتریدیه دراسة و تقویما. چاپ دوم. ریاض: دارالصمیمی.
رشاد، علی اکبر. (1380ش.). دانشنامه امام علی (علیه­السلام). جلد دوم. مبدأ و معاد. مقاله اسماء و صفات خداوند. محمد تقی سبحانی. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
رازى، فخر الدین. (1407 ق‏.). المطالب العالیه من العلم الإلهی. تحقیق: احمد حجازى سقا.‏ چاپ اول‏. بیروت: لبنان. ‏دارالکتاب العربی‏.
زرکلی، خیر­الدین. (1980م.). الاعلام. قاموس تراجم. چاپ پنجم. بیروت: لبنان. دارالعلم للملایین.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. (1421ق.). الملل و النحل. چاپ هشتم. بیروت: لبنان. دارالمعرفه.
صابری، حسین. (1383ش. ). تاریخ فرق اسلامی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
صدوق، علی بن بابویه. (1398ق.). التوحید. چاپ اول. قم: ایران. مؤسسة النشر الإسلامی.
طاش کبری زاده، احمد ابن مصطفی. (بی­تا). مفتاح السعاده و مصباح السیاده فی موضوعات العلوم (ج2). بیروت: دار­الکتب العلمیه.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله السیوری الحلی. ( 1424ق.). اللوامع الالهیه فی مباحث الکلامیه. تعلیق: محمد تقی مصباح یزدی. قم: ایران. مجمع الفکر الاسلامی.
قاضی عبدالجبار بن احمد. (1408ق.). شرح الاصول الخمسه. تحقیق و تقدیم: عبدالکریم عثمان. چاپ دوم. قاهره: مصر. مکتبه وهب.
قرشی، عبدالقادر ابن ابی­الوفاء. (1413ق/1993م.). الجواهر المضیئه فی طبقات الحنفیه. تحقیق: عبدالفتاح محمد الحلو. چاپ دوم. انتشارات هجر: ریاض.
لامشی حنفی ماترید، محمود بن زید. (بی‌تا). التمهید لقواعد التوحید. تحقیق: عبدالمجید ترکی. بیروت: لبنان. دارالغرب الاسلامی.
ماتریدی سمرقندی حنفی، ابومنصور محمد بن محمد. ( 1425 ق/2004م). تفسیر القرآن العظیم المسمی تأویلات اهل السنه. تحقیق: مجدی باسلوم. چاپ اول. بیروت: لبنان. دار الکتب العلمیه.
 (بی­تا). کتاب التوحید. تحقیق و تقدیم: فتح­الله خلیف. اسکندریه. مصر: دارالجامعات المصریه.
مادلونگ، ویلفرد. (1387ش.). مکتب­ها و فرقه‌های اسلامی در سده‌های میانه. ترجمه: جواد قاسمی. چاپ دوم. مشهد: ایران. بنیاد پژوهش­های اسلامی.
مصاحب، غلامحسین. (1374ش.). دائره المعارف فارسی. چاپ دوم. تهران: شرکت سهامی جیبی. (وابسته به انتشارات امیر کبیر).
نسفی، ابومعین میمون بن محمد. (1990م). تبصرة الادلة فی اصول الدین علی طریقة الامام ابی منصور الماتریدی. تحقیق و تعلیق: کلود سلامه. دمشق: المعهد العلمی الفرنسی للدراسات العربیه.
(1407ق). التمهید فی اصول الدین. تحقیق و تعلیق: عبدالحی قابیل. قاهره: دارالثقافه للنشر و التوزیع.