نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد فلسفه اسلامی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه خوارزمی ، تهران، ایران

3 استادیار گروه فلسفه، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

چگونگی رابطۀ میان انسان و خداوند یکی از دغدغه‌های مهم فلسفی، کلامی و عرفانی در جهان اسلام بوده­است. فیلسوفان، متکلمان و عرفای مسلمان با توجه به رهنمودهای قرآن در این زمینه و نیز رویکردهای عقلانی خویش و تأثیرپذیری‌شان از برخی از اندیشه‌های فلسفه‌یونانی، کوشیده‌اند تا هریک به‌گونه‌ای متمایز و درعین‌حال بدون تعارض این رابطه را تبیین کنند. پژوهش کنونی به بررسی آرای دو اندیشمند برجسته از جریان‌های مذکور می‌پردازد. ابن‌سینا به نمایندگی از فیلسوفان مسلمان این رابطه را با الگوی عشق و ادراکات عقلی تبیین می‌کند و معتقد است آدمی با شهود و حب و کشش خویش به‌سوی خداوند، به مقامی می‌رسد که می‌تواند لذتی هم پای لذتِ فرشتگان کسب نماید. غزالی به‌ عنوان صوفی و عارف، رابطه میان انسان و خدا را در الگوی فنا و نابودیِ عرفانی و در چارچوب وحدت با خداوند تبیین می‌نماید. این رویکردهای دوگانه فلسفی و عرفانی دارای پیش‌فرض‌های هستی­شناختی، انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی و الهیاتی هستند.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
-                    قرآن کریم.
-                    ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1370). منطق و معرفت در نظر غزالی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
-                    ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1363). اشارات و تنبیهات. نگارش حسن ملکشاهی. تهران: انتشارات سروش.
-                    ______________. (1377). الهیات نجات. ترجمۀ سید یحیی یثربی. تهران: انتشارات فکر روز.
-                    ______________. (1379). تعلیقات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
-                    ______________. (1388). الهیات از کتاب شفاء. ترجمۀ ابراهیم دادجو. تهران: انتشارات امیرکبیر.
-             _____________. (1388). مجموعه رسائل. ترجمه ضیاءالدین درّی. محمدمهدی فولادوند. تصحیح و توضیحات سید محمود طاهری، تهران: انتشارات آیت اشراق.
-                    _____________. (1405 ق). شفاء. قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی.
-                    _____________. (1405 ق). منطق المشرقین. قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی.
-                    _____________. (بی تا). رسالۀ عرشیه. تهران: انتشارات بیدار.
-             احدی، حسن. (1375). علم النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی و تطبیق آن با روانشناسی جدید. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
-                    خواجه نصیرالدین طوسی. (1383). شرح الاشارات و التنبیهات. حسن حسن‌زاده آملی. قم: بوستان کتاب.
-                    زرینکوب، عبدالحسین. (1353). فرار از مدرسه. درباره زندگی و اندیشه ابوحامد غزالی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
-                    زرینکوب، عبدالحسین. (1383). با کاروان اندیشه. تهران: انتشارات امیرکبیر.
-                    شریف، میان محمد. (1370). تاریخ فلسفه در اسلام. ج2. ترجمه نصرالله پورجوادی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-                    شیرازی، صدرالدین. (1381) مبدأ و معاد. تهران: بنیاد حکمت صدرا.
-                    غزالی، ابوامد محمد. (1362) المنقذ من الضلال، مترجم صادق آئینه وند، تهران: انشارات امیرکبیر.
-                    ___________. (1364) مشکاه الأنوار، ترجمه صادق آئینه وند. تهران: انتشارات امیرکبیر.
-                    ___________. (1374). میزان عمل. ترجمه علی اکبر کسمائی. تصحیح سلیمان دنیا. تهران: انتشارات سروش.
-             ___________. (1374). احیاء علوم دین جلد 3و 4. ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی. کوشش حسین خدیو جم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. 
-                    ___________. (1412 ق). احیاء العلوم الدین. بیروت: دارقتیبه.
-                    ___________. (1380). کیمیای سعادت. ج 1. کوشش حسین خدیو جم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-                    ___________. (1386). الاقتصاد فی الاعتقاد. ترجمه و تعلیق پرویز رحمانی. تهران: انتشارات حدیث امروز.
-                    ___________. (1391). تهافت الفلاسفه. ترجمه حسن فتحی. تهران: انتشارات کیمیای حضور.
-                    فاخوری، حنا. (1373). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی. ترجمه عبدالمحمد آیتی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-             کاپلستون، فردریک چارلز. (1393). تاریخ فلسفه. جلد1. ترجمه سید جلال الدین مجتبوی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-                    فروغی، محمدعلی. (1388). سیر حکمت در اروپا. تهران: انتشارات زوّار.
-                    ملکیان، مصطفی. (1377). تاریخ فلسفه غرب. جلد2. تهران: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
-                    یثربی، سید یحیی. (1383). از یقین تا یقین. قم: انتشارات بوستان کتاب.
-                    Maha Elkaisy, F. (2006). God and human in Islamic Thought. New York, NY: Routledge
-                    Schimmel, A.M. (1975). Mystical Dimensions of Islam. Chapel Hill, NC: University of North Carolina press.