نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مبانی نظری دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دکتری تخصصی مذاهب کلامی از دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران........................

3 دانشیار گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران

چکیده

توجه به معنای ­لغوی واژه رسول و نبی در قرآن، و اینکه چه­ موقع رسول خطاب شده­اند؛ چه ­موقع نبی، نکتۀ مهمی است که کمتر مورد توجه قرآن­پژوهان قرار­گرفته­است. عده­ای آن­دو را هم­معنا و گروهی حکم به تباین معنایی ­واژه رسول و نبی کرده­اند. پژوهش حاضر دیدگاه فخر رازی و علّامه طباطبائی را با استفاده از ابزار کتابخانه­ای و روش توصیفی­-تحلیلی مورد بررسی قرار داده­است. فخر رازی، ملاک انتخاب نبی را تنها اصطفاء­ عبد، توسط خدا دانسته و نبی را بشری معرفی می­کند که به­واسطۀ وحی با سایر افراد متفاوت شود. از نظر فخر رازی چنین کسی هرگاه مأمور به تبلیغ وحی شود، می­شود رسول. او همچنین رابطه این دو را عموم و خصوص مطلق در نظر­ گرفته­است. اما از نظر علّامه­طباطبائی، نبی شخصی است که براى مردم، آنچه مایه صلاح معاش و معادشان است بیان­ کند و رسول عبارت است از کسى که حامل رسالت خاصى باشد؛ مشتمل بر اتمام حجتى که به دنبال مخالفت با آن عذاب و هلاکت و امثال آن باشد. بنابراین رسالت از نظر علّامه وصفی خاص و زاید بر نبوت است. بنابراین با توجه به تعریف فوق می­توان گفت آنچه علّامه «نبی» می­داند از نظر فخر رازی «رسول» است.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
-                    قرآن کریم.
-                    آمدی، سیف الدین. (1424ق). أبکار الأفکار فی اصول الدین. قاهره: دارالکتب.
-                    ابن ابی الحدید، عبدالحمید. (1406ق). شرح نهج البلاغه. محقق ابراهیم محمد ابوالفضل. قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی.
-                    ابن فورک، محمدبن حسن. (بی تا). مجرد مقالات الشیخ ابی الحسن اشعری. بیروت: دار المشرق.
-                    ابن منظور، محمدبن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
-                    ایجی، عبدالرحمان. (1419ق). المواقف. بیروت: دارالکتب الاسلامیه.
-                    بحرانی، ابن میثم. (1406ق). قواعد المرام فی علم الکلام. قم: مرعشی نجفی.
-                    جرجانی، علی بن محمد. (1419ق). شرح المواقف. بیروت: دارالکتب العلمیه.
-                    حلی، حسن بن یوسف. (1407ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: موسسه الاسلامی.
-                    فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. محقق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی. قم: دارالهجره.
-                    راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (بی تا). مفردات. تحقیق صفوان عدنان. بیروت: دارالشامیه.
-                    صفار، محمدبن حسن. (1362ش). بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد (ص). تهران: اعلمی.
-                    طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375ش). مجمع البحرین. محقق احمد حسینی اشکوری. تهران: مکتبة المرتضویه.
-                    طباطبائی، محمدحسین. (1338ق). شیعه (مجموعه مذاکرات با پرفسور هانری کربن). قم: انتشارات هجرت.
-                    طباطبائی، محمدحسین. (1348ق). شیعه در اسلام. بی­جا: بی­نا.
-             طباطبائی، محمدحسین. (1413ق). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی. قم: منشورات جماعه المدرسین. 1413ق.
-             فخرالدین رازی، محمدبن عمر. (1407ق). المطالب العالیه من العلم الالهی. تحقیق دکتور احمد حجازی السقا. بیروت: دارالکتاب العربی.
-                    فخرالدین رازی، محمدبن عمر. (1420). المحصل. قاهره: مکتبة دار التراث.
-             فخرالدین رازی، محمدبن عمر. (بی تا). النبوات و ما یتعلق بها. تحقیق دکتور احمد حجازی السقا. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
-                    فخرالدین رازی، محمدبن عمر. (1411ق). التفسیر الکبیر. بیروت: دار الکتب العلمیه.
-                    قرشی، سید علی اکبر. (1371ش). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-             کلینی، محمدبن یعقوب. (1375ش). اصول کافی. ترجمه و شارح هاشم رسولی و جواد مصطفوی. تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه.
محمد عبدالحمید محمد. (2004م). النبوه بین فخرالدین الرازی و ابن عربی. مصر: دار الوفاء