نوع مقاله : علمی تخصصی

نویسنده

استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

د
در نظام اعتقادی امامیّه آموزة کلامی عصمت یکی از مسائل بنیادی و زیرساختی نبوت و امامت است که از ابتدا، از دغدغه‌های علما واندیشمندان اسلامی بوده، با عنایت خاص و با رویکردهای متفاوت مورد توجه قرارگرفته است. شیعیان که عصمت را از زمرة شرایط امامت می‌دانند، بر اصل باورمندی آن اتفاق نموده‌اند، اما دربارة قلمرو آن، با رویکردهای متفاوت اظهار نظر و اختلاف کرده‌اند. از میان رویکردها، دو رویکرد، نقشی تعیین‌کننده در مباحث کلامی ایفا کرده است: یکی رویکرد عقل‌گرای متکلمان بغداد و دیگری رویکرد نص‌گرای محدثان قم. از متکلمان، شیخ مفید و از محدثان، شیخ صدوق به‌عنوان شخصیت‌های شاخص، که هرکدام به مدرسه‌ای تأثیرگذار در تاریخ کلام امامیّه تعلق خاطر داشتند، انتخاب شدند، تا در این جستار نظراتشان در بارة قلمرو عصمت مورد بررسی قرار گیرد و نیز مشترکات و اختلاف نظر آنها در جهات مختلف قلمرو عصمت نشان داده شود.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
اسدآبادی معتزلی، عبدالجبار. (1962م.).المغنی فی ابواب التوحید والعدل. تحقیق محمدمصطفی حلمی. قاهره: مطبعة دارالکتب المصریة.
صدوق، ابوجعفر محمدبن علی‌بن بابویه قمی. (1400ق.).  أمالی الصدوق. چ 5. بیروت: اعلمی.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). اسرار توحید (ترجمة التوحید). ترجمة محمدعلی اردکانی.  چ 1. تهران: اسلامیه.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1414 ق.).اعتقادات الامامیّه. چ 2. قم: کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1415ق). المقنع. چ 1. قم: مؤسسة امام صادق(ع)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1418ق.). الهدایة فی الأصول و الفروع. چ  1. قم: مؤسسة امام صادق(ع).
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). علل‌الشرائع. چ 1. قم: داوری.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1378ق.). عیون أخبار الرضا (ع). چ 1. تهران: نشر جهان.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1403ق.). معانی الأخبار. چ 1. قم: جامعة مدرسین.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1404ق.).من لا یحضره الفقیه. چ 2. قم: جامعة مدرسین.
علم‌الهدی، سید مرتضی علی‌بن الحسین. (1407ق. ـ 1986م.).الشافی فی الامامة. تحقیق سید عبدالزهرا حسینی. طهران: مؤسسة الصادق للطباعة و النشر.
فاریاب، محمدحسین. (1390ش.).  عصمت امام در تاریخ تفکر امامیّه تا پایان قرن پنجم هجری.  چ 1. قم: مؤسسة امام خمینی. 
کلینی، ثقه‌الاسلام محمدبن یعقوب. (1362ش.).  الکافی.  چ 2. تهران: اسلامیه.
مجلسی، علّامه محمدباقر. (1414ق.).لوامع صاحبقرانی.  چ 2.  قم: اسماعیلیان.
مفید، محمدبن محمدبن النعمان (شیخ مفید). (1413ق. (1)). الاختصاص. چ 1. قم: کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1413ق.) (2). الإرشاد فی معرفةحجج الله علی العباد. چ 1. قم:کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1413ق. (3)).  الإفصاح فی الإمامة. چ 1. قم: کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1413ق. (8)). المسائل الجارودیة. چ 1. قم:کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1413ق. (10)).المسائل العکبریة. چ 1. قم: کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1413ق. (11)).المقنعة. چ 1.  قم: کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1413ق. (13)). النکت الاعتقادیة. چ 1.  قم: کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1413ق. (5)).أوائل المقالات. چ 1. قم: کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1413ق. (6)). تصحیح‌الاعتقاد. چ 1. قم: کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .  (1413ق. (14)). عدم سهو النبی(ص). چ 1. قم: کنگرة شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. . (1383ش.). نبرد جمل. محمد مهدوی دامغانی. چ 2. تهران: نی.
مکدرموت، مارتین. (1372ش.).اندیشه‌های کلامی شیخ مفید. ترجمة احمد آرام. تهران: