نوع مقاله : علمی تخصصی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی و ریاست دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه

2 هیات علمی و رئیس دانشکده مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

مسلمانان در بسیاری از موضوعات اعتقادی، فقهی و اخلاقی آرای مشترک دارند. در این مقاله کوشش شده با پرداختن به یکی از اصول مشترک مذاهب کلامی و نیز ارائة تفسیر و تبیین مذاهب از مهم‌ترین مسئلة اعتقادی یعنی توحید، این حقیقت را گوشزد کند که همة شرایع آسمانی بر توحید استوارند و مسلمانان نیز با ندای توحید از هرگونه شرک و دوگانه‌پرستی تبرّی می‌جویند. این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است و با توجه به نوع تحقیق به صورت کتابخانه‌ای انجام شده است. نتایج این تحقیق نشان  می‌دهد بر خلاف آیات و روایاتی که انسان‌ها را به توحید دعوت می‌کنند و توسل و شفاعت را از مصادیق عبادت و موجب قرب الهی می‌دانند، «وهابیت» توسل و شفاعت از اولیای خدا را با اصل توحید در عبادت منافی می‌داند، به همین جهت ابن‌تیمیه طلب شفاعت از اولیا و توسل و استمداد از ارواح مقدسه را عبادت آن‌ها تصور می‌کند، و از این رو همة مسلمانان عالم را، غیر از کسانی که مثل او فکر می‌کنند، مشرک و کافر می‌داند. همین موضوع موجب بروز اختلافی شدید در بین امت اسلامی شده و توحیدی که بهترین وسیله برای وحدت امت اسلامی می‌تواند باشد به ابزاری برای تفرقه تبدیل گردیده است.تنها راه برای رسیدن به کمال و قرب الهی و وحدت بین مسلمین، گرد آمدن دور حبل الله و توحید است که انبیا نیز برای همین هدف مبعوث شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن‌تیمیه، أحمدبن عبدالحلیم‌. (1421ق.). مجموع فتاوی شیخ‌الإسلام ابن‌تیمیه. بیروت: دارالکتب العلمیة.­
ابن بابویه، محمدبن علی. (1389ش.).  الاعتقادات. قم: مؤسسة الامام هادی(ع).
ــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۴۲۳ق.). التوحید. قم: جامعة مدرّسین حوزة علمیة قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
اشعری، ابوالحسن. (1428 ق.).الإبانه عن اصول الدیانه. بیروت: دارالکتب العربی.
البغدادی، ابوعبدالله محمدبن محمدبن نعمان عکبری. (1413ق.).اوائل المقالات. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
الفیومی، أحمدبن محمدبن علی. (۱۴۱۴ ق.). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: دار الهجرة.
بیهقی، احمدبن حسین. (1405ق.). دلائل النبوة. لبنان: دار الکتب العلمیة.
جوادی آملی، عبدالله. (1380ش.). تسنیم.چ 1. قم: مرکز نشر اسراء.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1386ش.). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم: نشر اسراء.
جوهری، ابونصر اسماعیل‌بن حماد. (۱۹۷۴م.). الصحاح فی اللغة. بیروت: دار الحضارة العربیة.
خویی، سید ابوالقاسم. (بی‌تا). البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: انتشارات دار الزهرا.
ربانی گلپایگانی. (1385ش.). کلام تطبیقی. قم: انتشارات جامعة المصطفی العالمیة.
رازی، فخرالدین محمدبن عمر. (1398ق.). مفاتیح‌الغیب (تفسیر الکبیر). بیروت: دار الفکر.
سبحانی، محمدتقی. (1342ش.).اسماء و صفات خداوند. مندرج در دانشنامة امام علی(ع)، ج 2.  زیرنظر علی‌اکبر صادقی رشاد. چ 2. قم: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
سبحانی، جعفر. (1386ش.). العقیدة الإسلامیه علی ضوء مدرسه اهل البیت علیهم‌السلام. چ 1. قم: انتشارات مؤسسة امام صادق(ع).
ـــــــــــــــــــــ . (1426ق.). الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل.قم:  مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
ـــــــــــــــــــــ . (1376ش.).  منشور عقاید امامیّه. قم: انتشارات مؤسسة امام صادق).
ـــــــــــــــــــــ . (1414ق.). فی ظل اصول الاسلام. قم: مؤسسة امام صادق(ع).
سید مرتضی . (1381ش.).  الملخص فی اصول الدین. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــــــــــ . (1405ق.).  رسائل الشریف المرتضی. چ 1. قم: دارالقرآن الکریم.
ـــــــــــــــ . (1403ق.).  امالی. قم: منشورات آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی.
شهرستانی، محمدبن عبدالکریم. (بی‌تا).الملل و النحل. تحقیق محمد سید الکیلانی. بیروت: دارالمعرفة.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (بی‌تا). نهایة‌‌الاقدام. بیروت: انتشارات دارالکتب العلمیة.
طبری، محمد جریر. (1412ق.).  جامع البیان عن تأویل القرآن. بیروت: انتشارات دارالمعرفة.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1973م.). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
عبدالعزیزبن عبدالله‌بن باز. (1420ق.) مجموع فتاوی و مقالات متنوعه. انتشارات دارالقاسم للنشر.
عبدالله جارالله‌بن إبراهیم الجارالله. (بی‌تا). الجامع الفرید. انتشارات مؤسسة قرطبه.
عبدالباقی، محمدفؤاد. (1364ق.).المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم. تهران: مؤسسة اسماعیلیان.
عبدالملک، ‌بن عبدالله. (1416ق.). الارشاد الی قواطع الادله فی اصول الاعتقاد. بیروت: دارالکتب العلمیة.
عبده، محمد. (2005م.). رسالة التوحید. چ 1. قاهره: مکتبة الأسرة.
فوزان ، صالح ‌بن فوزان ‌بن عبدالله. (1411ق.). الإرشاد إلی صحیح الاعتقاد والرد علی أهل الشرک و الإلحاد. الناشر: دار ابن‌الجوزی.
قاضی عبدالجبار. (1422ق.). شرح اصول الخمسه. بیروت: انتشارات دارالتراث العربی.
کاشف‌الغطاء. (۱۴۲۰ق.). منهج الرشاد لمن أراد السداد. قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
کلینی، محمدبن یعقوب. (۱۴۱۱ق.). الاصول من الکافی. بیروت: دارالصعب و دارالتعارف.
محمدبن صالح‌العثیمین. (بی‌تا). شرح کشف الشبهات. انتشارات دار الثریا للنشر.
محمدبن صالح العثیمین. (1429ق.). فتاوی العقیده. انتشارات دارالثریا.
محمدبن محمد ماتریدی. (1427ق.).  التوحید.بیروت: انتشارات دارالکتب العلمیة.
محمدمحمدبن عبدالرزّاق الحسینی، الزَّبیدی. (1385ق.). تاج العروس من جواهر القاموس. انتشارات دار الهدایة.
محمدبن عبدالوهاب‌بن سلیمان التمیمی النجدی. (1418ق.).کشف‌الشبهات. لمملکة العربیة السعودیة: انتشارات وزارة الشؤون الإسلامیة و الأوقاف و الدعوة و الارشاد. المملکة العربیة السعودیة.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق.). بحارالانوار. بیروت: انتشارات مؤسسه الوفاء.
مکارم، ناصر. (1374ش.). تفسیر نمونه. تهران: ناشر دارالکتب الاسلامیه.
محمدبن إسماعیل‌بن إبراهیم‌بن المغیره البخاری، أبوعبدالله. (بی‌تا). صحیح البخاری. مصر: انتشارات وزارت اوقاف مصر.
نجار، عامر. (بی‌تا). علم الکلام عرض و نقد. چ 1. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.