نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری کلام و حکمت اسلامی دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات، تهران

2 استاد گروه فلسفه، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

3 استادیار،گروه تخصصی فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

مقالۀ حاضر به منظور ارائۀ گزارشی تطبیقی پیرامون حدوث عالم ماده، براساس آرای چهار فرقه کلامی اسلامی، معتزله، اشاعره، ماتریدیه و شیعه، به ضمیمه آرای ابن سینا، از فلاسفۀ اسلامی و مؤسس مکتب مشاء، گرد آمده­است. ابتدا مقدماتی پیرامون معنی حدوث و نقطۀ مقابل آن، یعنی قِدم و معنی عالَم و پرسش­های اصلی بیان شده، سپس پیشینۀ مسئله گزارش گردیده، آنگاه آرای سران فرقه­های مذهبی اهل سنت، یعنی معتزله، اشاعره و ماتریدیه، با استناد مستقیم به گفتار یک تن از رؤسای هر یک از سه فرقه اهل سنت بیان شده، و از بزرگان شیعه، گفتار چندین تن بررسی گردیده­است. سپس اشاراتی به رأی ابن سینا در همین مسئله صورت گرفته و در نهایت، نتیجۀ به دست آمده این است که مسئله به پاسخ قانع‌کننده­ای نمی­رسد؛ به ناچار با الهام از گفته­های فلاسفه راه حلی موقتی، بی آنکه آن راه حل، قطعی شمرده شود، برگزیده شد.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
-                    قرآن کریم.
-                    ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (2537) (سابق). قواعد کلی در فلسفه اسلامی. ج1. تهران: انتشارات انجمن فلسفه تهران.
-             ابن­سینا، حسین بن عبدالله، ابوعلی. (1363 ش.). الهیات شفا. تصحیح الأب قنواتی و سعید زائد. مقدمۀ ابراهیم مدکور. چاپ قاهره. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
-                    ارسطو. (1363ش.). طبیعیات. ترجمۀ مهدی فرشاد، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-             اشعری، ابوالحسن. (1955م.). اللمع فی الرد علی أهل الزیغ و الأهواء و البدع. به تصحیح غرابه حموده. قاهره: المکتبة الازهریة للتراث.
-                    جلالی، سید لطف­الله. (1390ش.). تاریخ و عقاید ماتریدیه. قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
-             حلّی، جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید. ابوالقاسم. (1414ق). المسلک فی أصول الدین. تحقیق رضا استادی. مشهد: آستان قدس رضوی.
-             رازی، محمد بن عمر، فخرالدین. (1341 ش.). البراهین در علم کلام، مقدمه و تصحیح سید محمد باقر سبزوار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-             طوسی، خواجه نصیرالدین و علّامه حلی. (1380 ش.). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تهران: انتشارات خورسندی.
-             معتزلی، قاضی عبدالجبار. (بی­تا). شرح الأصول الخمسه. تعلیـق امام احمد بن حسین بن ابی هاشم. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
-             غزالی، محمد، (1962م.) تهافت الفلاسفه. موریس بویج الیسوعی. چاپ دوم. با مقدمۀ ماجد فخری. بیروت، المطبعة الکاتولوکیة.
-             کاپلستن، فردریک. (1362ش.). تاریخ فلسفه. ج1. قسمت دوم. ترجمۀ سید جلال الدین مجتبوی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-                    لاهیجی، عبد الرزاق و علی بن حسین فیاض. (بی­تا). گوهرمراد. تهران: اسلامیه.
-             لاهیجی، عبد الرزاق. (فیاض). (1372ش.). سرمایهایماندراصولاعتقادات. تحقیق صادق لاریجانی. چاپ سوم. تهران: انتشارات الزهراء.
-                    مصباح یزدی، محمدتقی. (1395ش). شرح الهیات شفا. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
-                    مفید، محمد بن محمد بن نعمان. شیخ. ابن المعلم. (1371ش.). النکت الاعتقادیه. قم: المجمع العالمی لأهل البیت.
-              مقداد بن عبدالله، ابوعبدالله و فاضل مقداد سیوری. (1380ش.).اللوامعالإلهیةفیالمباحثالکلامیه. مقدمه و تصحیح قاضی طباطبائی. قم: مرکز انتشارات حوزه علمیه قم.