نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین خاکپور ¹
• عاطفه خانی ²
• هادی زینی ³

¹ دانشیار گروه تاریخ تشیع دانشگاه نیشابور

² گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان

³ استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

دوران امام باقر (علیه‌السلام) یکی از دوره‌های پرفرازونشیب اسلام است. در این روزگار جریان‌ها و فرقه‌های مختلفی در میان شیعه و اهل سنت شکل گرفت . این فرقه‌ها تلاش می کردند حقانیت خود را اثبات و جایگاه رقیب را تضعیف نمایند. مطالعه و تحلیل رویاروی امامان معصوم علیهم السلام – بویژه در دوران صادقین علیهم السلام- با این فرقه ها از جایگاه مهمی برخوردار است.رویکرد شناسی امام باقر علیه السلام با فرقه های منحرف از ضروریات تاریخ اسلام به شمار می رود. از آن جا کهف گفتمان امام با مسئله امامت وحاکمیت مرتبط می باشد، نیازمند تحلیل ویژه‌ای است. از جمله مهمترین فرقه های انحرافی شیعه که در دوران این امام همام گسترش یافته بود، فرقه غلات است.در مقاله پیش رو به روش توصیفی – تحلیلی با استفاده از روش تحلیل گفتمان پدام و با بهره‌گیری از توانایی‌های این گفتمان در قالب متغیرها و مقوله‌های عملیاتی، نحوه برخورد امام باقر (علیه‌السلام) با غلات، بررسی و تحلیل شده است. در ای ن تحلیل رویکردهای: جذبی، دفعی، تدافعی، استحفاظی و تهاجمی، بیشتر مشاهده می شود. دال های اصلی و فرعی در این گفتمان را می توان موارد زیر دانست. نهی از غلو و تقصیر در مورد اهل‌بیت (علیه‌السلام) ،نهی از زیاده‌روی در ولایت اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، نفی علم غیب از خود، رد سخنان سران غالی، لعن و نفرین ابوالخطاب و برائت از او ، بدتر دانستن غالیان از مجوس، کافر دانستن غالیان و بیرون کردن غالیان از نزد خود.