نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری الهیات و معارف اسالمی دانشگاه اصول الدین تهران، ایران

2 استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران ایران

3 دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران ایران

چکیده

اعتقاد به قضاء و قدر الهی یکی از اعتقادات مسلم اسلامی است زیرا آیات و روایات بسیاری بر آن تصریح دارند و علاوه بر بُعد فلسفی جنبه اجتماعی و عملی نیز دارد. و در روش و عمل و روحیه اجتماعی و در عظمت اقوام و ملل مؤثر است. هدف این پژوهش بررسی نقش آثار اجتماعی اعتقاد به قضاء و قدر با تکیه بر آیات قرآن است. در این مقاله که با روش توصیفی، تحلیلی با رویکرد قرآنی و روایی انجام شده از کتابهای حوزه اسلامی و نرم افزار کلام اسلامی برای بررسی پیرامون چگونگی آثار اجتماعی اعتقاد به قضاء و قدر استفاده شده است. یافته‌ها نشان داده باور به قضاء و قدر هم در زمره مسائل کلی مطرح است و هم با رسوخ در ذهن و اراده انسانی در زندگی اجتماعی و کیفیت برخورد و مقابله با حوادث مؤثر است.
نتیجه: مجموعاً از تاریخ اسلامی روشن می‌شود که مسلمانان صدر اسلام با اعتقاد راسخی که به قضاء و قدر داشتند این تعلیم را آنچنان دریافت کرده بودند که با تسلط خودشان بر سرنوشتشان منافاتی نمی‌دیدند. و لذا اعتقاد محکم آنها به سرنوشت، آنها را به سوی عقیده جبر نکشانید.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
احمد بن فارس. (1362ش). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب اعلام اسلامی.
امین، سید مهدی.(1388ش). قضا و قدر در نظام آفرینش. تهران: مفتاح دانش. بیان جوان.
بیستونی، محمد. (بی‌تا). تفسیر بیان. برگرفته از ترجمه تفسیر مجمع البیان طبرسی. تهران: فراهانی.
 (1381ش). تفسیر جوان. منتخب تفسیر نمونه. ناصر مکارم شیرازی. بی‌جا: دارالکتاب اسلامیه.
بینش اسلامی. (1379). پیش دانشگاهی. شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
پسندیده، عباس. (بی‌تا). الگوی اسلامی شادکامی. چاپ دوم. قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
تحریری، محمود. (1387ش). سیمای مخبتین. شرح زیارت امین­الله. قم: موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.
جعفری، محمدتقی. (1390ش). جبر و اختیار. چاپ هفتم. قم: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
حلی، حسن بن یوسف. (1407ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. حسن حسن زاده آملی. قم.
حرانی، ابومحمد. (1393ش). تحف العقول عن آل الرسول(ص). صادق حسن زاده. بی‌جا.
خمینی، روح الله. (بی‌تا). طلب و اراده. سید احمد فهری. بی‌جا: انتشارات علمی فرهنگی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. درالشامیه. بیروت: لبنان.
زیدان، عبدالکریم. (1384ش). قضا و قدر و تأثیر آن در سلوک و رفتار انسان. ترجمه و توضیح محمد ملا زاده. زاهدان: حرمین.
سالاری، عزیز الله. (1378ش). قضا و قدر. تهران: نشر جهاد.
سبحانی، جعفر. (1385ش). سرنوشت از دیدگاه علم و فلسفه. چاپ دوم. موسسه امام صادق(ع).
سبحانی، علیرضا. (1398ش). جبر و تفویض. چاپ اول. قم: توحید.
 سعیدی مهر، محمد. (1377ش). آموزش کلام اسلامی. ج ۱. قم: موسسه فرهنگی طه.
 سلیمانی، امرالله. (1385ش). سیمای مخبتین در قرآن و روایات. قم: زائر آستان مقدس حضرت معصومه(س).
 شیخ صدوق، محمدبن علی بن بابویه. (1384ش). عیون اخبار الرضا. علی اکبر غفاری. حمیدرضا مستفید. دارالکتب الاسلامیه.
شیخ صدوق، محمدبن‌علی بن بابویه. (1403ق). معانی‌الاخبار. محقق. مصحح غفاری. علی‌اکبر.چاپ اول. قم: انتشارات اسلامی.
صاحبدل، محمدحسن. زارع اندریان. طیبه. (1386ش). قضا و قدر از دیدگاه قرآن و روایات. با نظارت دکتر محمد بیستونی. قم. بیان جوان.
طبرسی، علی بن حسن. (1392ش). مشکاه الانوار فی غرر الاخبار. مهدی هوشمند. عبدالله محمدی. نور الثقلین.
علم الهدی، سید مرتضی. (1417ق). مسائل الناصریات. تهران: رابطه الثقافه و العلاقات الاسلامیه.
قائمی، اصغر. (1396ش). اصول اعتقادات در چهل درس. ادباء.
قرائتی، محسن. (1374ش). تفسیر نور. بی‌جا: موسسه در راه حق.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1393ش). اصول کافی. قم: دارالحدیث.
گرجیان، محمد­مهدی. (1374ش). قضا و قدر و جبر و اختیار. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
لطیفی، رحیم. (بی­تا). پرسش و پاسخ­های کلام (قضا و قدر- عدل الهی). صباح. شماره1.
مجلسی، محمدباقر. (1440ق). بحار الانوار الجامعه لدرراخبار الائمه الاطهار. انتشارات دارالکتب الاسلامیه. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
 محمدی ری شهری، محمد. (1386ش). میزان الحکمه. قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
 (1393ش). حکمت نامه رضوی. حمیدرضا شیخی. قم: دارالحدیث.
برنجکار، رضا. (1387ش). دانش‌نامه عقاید اسلامی. عبدالهادی مسعودی. چاپ دوم. قم: موسسه فرهنگی دارالحدیث.
مطهری، مرتضی. (1377ش). انسان و سرنوشت. مجموعه آثار (۱). انتشارات صدرا.
مفید، محمد بن محمد. (1392ش). الاختصاص. مترجم سعداله ناطق الاسلام. قم: زیر نظر عبدالرحیم عقیقی بخشایشی.
مکارم شیرازی، ناصر. (1384ش). پیدایش مذاهب. چاپ اول. قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
نصیرالدین­طوسی، محمد. (1311ش). تجرید الاعتقاد