نوع مقاله : علمی تخصصی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب ، قم، ایران

2 استادیار رشته تاریخ اسلام، دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

مسئله وصایت در اندیشه اعتقادی دانشمندان شیعی، از جایگاه ویژه ای برخوردار است و عالمان شیعی وجود وصی بعد از نبی را جهت هدایت انسان از گمراهی به سوی سعادت لازم می‌ دانند مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با هدف بررسی مسئله وصایت از دیدگاه عالمان شیعی و با تاکید بر سه مذهب، امامیه، زیدیه و اسماعیلیه، دیدگاه عالمان شیعه را مورد واکاوی و مداقه قرار می دهد. و به این پرسش پاسخ می دهد که دیدگاه عالمان شیعه در مسئله وصایت چیست؟ پس از بررسی دیدگاه ها مشخص شد هر سه مذهب (امامیه، زیدیه، اسماعیلیه) با تاکید بر آیات و روایات اعتقاد دارند که پیامبر(ص) قبل از رحلت جانشین خود را تعیین نموده است، با این تفاوت که از دیدگاه امامیه، مقام وصی از حضرت علی (ع) شروع و به حضرت مهدی (عج) ختم می‌شود، در حالی که اسماعیلیه و زیدیه وصایت را مختص حضرت علی (ع) می‌دانند.

کلیدواژه‌ها

ابن درید، محمد بن حسن. (1988م). جمهرة اللغه. بیروت: دار العلم للملابین.
ابن بابویه، (شیخ صدوق). محمد بن علی. (1382). کمال الدین و تمام النعمة. قم: جمکران.
ابن عقده، ابوالعباس . (1421). فضائل امیرالمومنین. تحقیق؛ عبدالرزاق محمد حسین حرزالدین. قم: دلیل.
 (1421). حدیث الولایه. تحقیق؛ عبدالرزاق محمد حسین حرزالدین. قم: دلیل.
ابن منظور، محمدبن مکرم. (1426ق). لسان العرب. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
ابو مخنفف لوط بن یحیی. (1433). وقعة الطف. بیروت: مجمع جهانی اهل بیت..
اربلی، علی بن عیسی. (1381). کشف الغمة فی معرفة الائمة. تبریز: بنی هاشم.
ازهرى، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغه. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
اشعری قمی، سعدبن عبدالله.(1360). المقالات والفرق. تهران:رکز انتشارات علمی و فرهنگی.
اصفهانی، ابوالفرج. (1965). مقاتل الطالبین. نجف: حیدریه.
بستی، اسماعیل بن احمد. (1421). المراتب.تحقیق؛ محمدرضا انصاری قمی. قم: دلیل.
بغدادی، عبدالقاهر. (1408). الفرق بین الفرق و بیان الفرقه الناحیه متهم. بیروت: دارالجیل.
بلاذری، احمدبن یحیی. (1398). أنساب الأشراف. بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات.
تامر عارف. (بی‌تا). الامامه فی الاسلام. بیروت: دار الاضواء.
تهانوی، محمد علی بن علی. (1996ق). کشاف اصطلاحات الفنون. متحقیق؛ علی دحروح. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
ثقفی، ابراهیم بن محمد. (1370). الغارات. تحقیق؛ سید عبد الزهرا الحسینی الخطیب. تهران: دارالکتاب الاسلامی.
جشمی بیهقی، محسن بن محمد.(1414). رسالة ابلیس علی اخوانه المناحیس. تحقیق؛ حسین مدرسی طباطبائی.
حسنی، ابراهیم بن محمد. (1422). المصابیح فی سیرة الرسول وآل البیت‏. تحقیق؛ عبدالله بن عبدالله بن احمد حوثی. عمان: مؤسسةالإمام زید بن علی‏ الثقافیة.
حلی، حسن بن یوسف. (1414). تذکرة الفقهاء. قم: موسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
خویی، ابوالقاسم. (1390). معجم الرجال الحدیث. قم: مرکز نشر القافه الاسلامیه العالم.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. مفردات ألفاظ القرآن. بیروت. دار القلم. اول. 1412 ق.
راوندی، قطب الدین. (1409). الخرائج والجرائح. قم. موسسةالامام مهدی.
رسی، قاسم بن ابراهیم. (1422). مجموعه کتب ورسائل الامام القاسم بن ابراهیم الرسی. تحقیق؛ عبدالکریم احمد جدبان. صنعاء. دارالحکمة الیمانیة للتجارة والتوکیلات العامة.
_____________. (1423). الکامل المنیر فی اثبات ولایة امیرالمومنین علی بن ابی طالب والرد علی الخوارج. تحقیق؛ عبدالولی یحیی الهادی. بیروت: بی نا.
زید بن علی. (1422). مجموع حدیثی وفقهی(مسند امام زید). عمان: موسسة الامام زید بن علی الثقافیه.
(1422). مجموع کتب و رسائل امام زید بن علی. صنعاء: دارالحکمة یمانیة للتجاره والتوکیلات العامه.
سجستانی، ابو یعقوب اسحاق بن احمد. (بی‌تا). خمس رسائل اسماعیلیة. سوریه: منشورات دار الانصاف.
شهرستانی، محمدبن عبدالکریم. (1387). الملل و النحل. مصر: شرکة مکتببة و مطبعة البابی و اولاده.
طبری، احمد بن موسی. (1421). المنیر علی مذهب الامام هادی الی الحق یحیی بن الحسین. صعده: مرکز اهل بیت للدراسات الاسلامیه.
طوسی، محمد بن حسن(بی‌تا). رجال الکشی (اختیار معرفه الرجال). مشهد: دانشگاه مشهد.
کرمانی، حمید الدین. (بی‌تا). الرصالة الوضیة فی معالم الدین واصوله. تحقیق؛ محمد عیسی الحریری. کویت: دارالقلم .
کلینی، محمد بن یعقوب. (1362). اصول کافی. تهران‏. اسلامیه.
محقق حلی، حسن بن سعید. (1408ق). شرائع الاحکام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
مرتضی لدین الله، محمدبن یحیی. (1421). الاصول. تحقیق؛ عبدالله بن حمود عزی. امان: موسسة الامام زید بن علی الثقافیه.
 (1423). مجموع کتب و رسائل امام مرتضی محمد بن یحیی الهادی. تحقیق؛ عبد الکریم احمد جدبان. صعده: التراث الاسلامی.
مسعودی. ابوالحسن علی بن حسین.(1358). مروج الذهب ومعادن الجوهر. بیروت: دارالاندلس.
____________________. (1426). إثبات الوصیة للإمام على بن أبى طالب‏. قم: انصاریان.
مشکور، محمدجواد. (1375). فرهنگ و فرق اسلامی. مشهد: آستان قدس رضوی- بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1413ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد. قم: کنگره شیخ مفید.
الافصاح فی الامامة علی بن ابی طالب(علیه السلام). قم: الموتمر العالمی لألفیة(کنگره جهانی هزاره شیخ مفید ). اول. 1413ق.
 (1413). الفصول المختاره. قم: مکتبة الداوری.
 (1388). اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات.ترجمه. سجاد واعظی. تهران: آذینه گل مهر.
مکی عاملی، محمد بن جمال الدین (شهید اول ). (1414). اللمعه الدمشقیة فی فقه الامامیه. قم: دار الفکر.
نجفی، محمد حسن. (1397). جواهر الکلام فی شرائع الاسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نوبختی، حسن بن موسی. (1388). فرق شیعه. ترجمه. محمدجواد مشکور. تهران: شرکت انتشارات علمی-فرهنگی.
الولید، علی بن محمد. (بی‌تا). تاج العقائد و معدن الفوائد. تحقیق؛ عارف تامر. بیروت. موسسه عزالدین .
هلالی، سلیم بن قیس.(1405). کتاب سلیم بن قیس الهلالى‏. قم: هادی.
یعقوبی، احمد بن محمد بن واضح. (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دارالصادر.