نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 مهدی مهدوی اعلاء دکتر ی تخصصی فقه و اصول از حوزه علمیه قم، قم، ایران

2 کارشناسی ارشد سطح سه حوزه علمیه قم، قم، ایران

چکیده

ویژگی عصمت از بنیادی‌ترین و مهم‌ترین مباحث نبوت است. زیرا اسوه و راهنمای بشریت ‌بودن برای پیشوایان دین بدون داشتن عصمت تام بر خلاف حکمت الهی است. با عنایت به این که قلمرو عصمت دارای مراتب مختلفی است، دانشمندان مذاهب اسلامی هر یک متاثر از مبانی عقیدتی خویش، پس از واکاوی و مطالعه‌ی قلمرو عصمت انبیاء، به پذیرش مراتب یا مرتبه‌ای خاص از عصمت اکتفا نموده‌اند. دیدگاه عصمت انبیاء در سه مرتبه ی پیراستگی از هر گونه کفر و شرک و نیز تلقی و حفظ شریعت همچنین تبلیغ احکام و معارف شریعت مورد پذیرش همه متکلمان اسلامی است جز باقلانی که در مرتبه اخیر نظریه دیگری دارد. انگاره عصمت مطلق برای رسولان در مرتبه عمل به شریعت هم‌سو با شاخص‌های نبوت و مقبول است. رهیافت پیراسته‌بودن انبیاء از سهو، خطا و اشتباه در امور عادی زندگی، مطمح نظر بیشتر اندیشمندان امامیه است. در مجموع نظریه ادق و اکمل در باب قلمرو عصمت پیامبران، دیدگاه عصمت همه‌جانبه- در همه‌ی مراتب- است. که منطبق با موازین و حکمت الهی است. شایان ذکر است اثر حاضر ضمن توجه به آراء متکلمان مذاهب امامیه، معتزله و اشاعره بیشتر بر اندیشه های سید مرتضی و فخرالدین رازی تمرکز دارد.

کلیدواژه‌ها

آمدی، سیف الدین. (1423ق.). أبکار الأفکار فی اصول الدین. محقق: احمد محمد مهدی. قاهره: دار الکتب.
ابن ابی­الحدید.(1378ش.). شرح نهج البلاغه. قم: کتابخانه آیه الله مرعشی.
 ابن حزم اندلسی.(1980م.). رسائل ابن حزم اندلسی. محقق: احسان عباسی. بیروت: الموسسه العربیه.
 ابن حزم، علی بن احمد. (1416ق.). الفصل فی الملل و الاهواء و النحل. بیروت: دارالکتب العلمیه.
 ابن فارس، احمد. (1404ق.). مقائیس اللغه. محقق: محمد هارون. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
 ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق.). لسان­العرب. مصحح: احمد فارس. بیروت: دار الفکر.
 ایجی، عبدالرحمن بن احمد. (بی­تا). المواقف فی علم الکلام. بیروت: عالم الکتب.
 بحرانی، ابن میثم. (1406ق.). قواعد المرام فی علم الکلام. محقق: احمد حسینی. قم: کتابخانه آیه الله مرعشی.
 تفتازانی. سعد الدین. (1407ق.). شرح العقائد النسفیه. محقق: حجازی سقا. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
 تفتازانی، سعدالدین. (1409ق.). شرح المقاصد. محقق: عبد الرحمان عمیره. قم: شریف رضی.
صدوق، محمد بن علی. (1413ق.). من لا یحضره الفقیه. بیروت: انتشارات دار الأضواء.
جرجانی، علی بن محمد. (1412ق.). التعریفات. تهران: ناصر خسرو.
_____________. (1325ق.). شرح مواقف. محقق: علی بن محمد جرجانی. قم: شریف رضی.
 جوادی، عبدالله. (1384ش.). تفسیر موضوعی قرآن کریم. محقق: علی زمانی. قم: اسراء.
 جوینی، عبد الملک. (1416ق.). الارشاد الی قواطع الادله فی اول الاعتقاد. بیروت: دار الکتب العلمیه.
 حلّی، حسن بن یوسف. (1382ش.). رساله السعدیه. محقق: علی اوجبی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
(1982م.). نهج الحق و کشف الصدق. بیروت: دار الکتب اللبنانی.
 حمصی رازیف سدید الدین. (1412ق.). المنقذ من التقلید. قم: موسسه نشر اسلامی.
 راغب اصفهانی، حسین. (1412ق.). مفردات الفاظ القرآن. محقق: عدنان داودی. سوریه: دار العلم.
 ربانی گلپایگانی، علی. (1395ش.). ایضاح­المراد. قم: رائد.
 سبحانی، جعفر.1383ش. منشور جاوید. قم: موسسه امام صادق (ع).
 (1412ق.). الالهیات علی هدی الکتاب والسنه و العقل. قم: مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
 سدآبادی، عبد الله. (1414ق.). المقنع فی الامامه. قم: موسسه نشر اسلامی.
 سید مرتضی. (1405ق.). رسائل الشریف المرتضی. قم: دار القرآن الکریم.
 شبر، عبدالله. (1424ق.).حق الیقین فی معرفه اصول الدین. قم: انوار الهدی.
 شیخ صدوق، ابو جعفر. (1414ق). الاعتقادات. قم: الموتمر العالمی.
 شیخ مفید. محمد بن نعمان. (1413ق). النکت الاعتقادیه. قم: موتمر العالمی.
صلاح شرفی، احمد بن محمد. (1411ق). شرح الأساس الکبیر. محقق: احمد عارف. صنعاء. دارالحکمه الیمانیه.
 طباطبائی. محمد حسین. (1378ش.). شیعه در اسلام. قم: دفتر نشر اسلامی.
 (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: نشر اسلامی.
طوسی. محمد بن الحسن. (1414ق.). الرسائل العشر. قم: نشر اسلامی.
 طوسی، محمد بن حسن. (1365ش.). التهذیب الاحکام. محقق: حسن موسوی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
 (1413ق). قواعد العقاید. مصحح: علی حسن خازم. لبنان: دارالغربه.
طوسی، محمد بن حسن. (1407ق.). تجرید الاعتقاد. به تحقیق حسینی جلالی. بی­جا (برگرفته از نرم افزار نور- کلام اسلامی). دفتر تبلیغات اسلامی.
طوسی، محمد بن محمد. (1406ق.). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد. بیروت: دار الاضواء.
عبدالجبار، ابوالحسن. (1422ق.). شرح اصول خمسه. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
____________. (1965م.). المغنی فی ابواب التوحید و العدل. به تحقیق جورج قنواتی. قاهره: دارالمصریه.
علامه عسکری، مرتضی. (بی­تا). عصمه الانبیاء و الرسل. بی­جا (برگرفته از نرم افزار نور- کلام اسلامی).
غفار، عبد الرسول. (1415ق.). شبهه الغلو عند الشیعه. بیروت: دار المحجه البیضاء.
فاضل مقداد، جمال الدین. (1405ق.). ارشادالطالبین الی نهج المسترشدین. قم: کتابخانه آیه الله مرعشی.
 فخر رازی، محمد بن عمر.1407ق. المطالب العالیه من العلم الإلهی. محقق: حجازی سقا. بیروت. دار الکتاب العربی.
 (1409ق). عصمت الانبیاء. بیروت: دار الکتب العلمیه.
_________________.(1420ق). تفسیر مفاتیح الغیب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
_________________.(1986م). الأربعین فی اصول الدین. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
 فراهیدی، خلیل بن احمد.(1410ق). العین. محقق: مهدی خزومی. قم: هجرت.
فیاض لاهیجی، عبد الرزاق.(1383ش). گوهر مراد. مصحح: موسسه امام صادق ع. تهران: نشر سایه.
قاری هروی، علی. (1421ق). شرح الشفاء. مصحح: عبد الله محمد خلیلی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
مجلسی، محمد باقر. (1404ق). بحارالانوار. بیروت: انتشارات موسسه وفا.
 مرتضی، علی بن الحسین.(1250ق). تنزیه الانبیاء. قم: شریف رضی.
مرتضی، علی بن الحسین. (1411ق). الذخیره فی علم الکلام. محقق: احمد حسینی. قم: موسسه نشر إسلامی.
 مصباح یزدی، محمد تقی. (1367ش). راهنماشناسی. قم: مرکز مدیریت حوزه.
 (1384ش). آموزش عقائد. بی­جا: نشر بین الملل سازمان تبلیغات.
مظفر، محمد حسین. (بی­تا). علم الإمام. بی­جا (برگرفته از نرم افزار نور- کلام اسلامی).
مفید، محمد بن نعمان. (1413ق). عدم سهو النبی. قم: الموتمر العالمی.
 (1413ق). تصحیح اعتقادات الامامیه. قم: موتمر العالمی.