نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
ظهور ابتدایی پارهای از آیات قرآن در موارد متعدّد نشانگر آن است که حضرت موسی (ع) در دو مورد: 1) کشتن فرد قبطی؛ و 2) برخورد به ظاهر تحقیرآمیز با پیامبر الهی، برادر خود هارون (ع) به خشونتآمیزترین عمل ممکن دست زدهاست. این پژوهش که در روش گردآوری مطالب، کتابخانهای است و در نحوۀ استناد دادهها، از شیوۀ اسنادی پیروی می‌کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می‌باشد. پاسخهای مربوط به عملکرد خشونتآمیز حضرت موسی (ع) را گردآوری، تحلیل و بررسی و نقد نموده و در دیدگاه برگزیده به این نتیجه دست یافتهاست که در مسألۀ قتل، فقط دو پاسخ به قصد دفاع از مظلوم خواه به صورت قتل غیر عمدی و یا قتل عمدی پاسخ موجه میباشند و در زمینه برخورد تحقیرآمیز تنها پاسخ موجه این است که حضرت موسی (ع) با این کار خود می‌خواست به‌صورت عملی، عواقب سوء بتپرستى را به نمایش بگذارد.
کلیدواژه‌ها
منابع و مآخذ
- قرآن کریم.
- ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله. (بی تا). شرح نهج البلاغه. تحقیق: محمد أبو الفضل ابراهیم. بی جا: دار احیاء الکتب العربیة عیسى البابی الحلبی و شرکا.
- ابن رشد، محمد بن احمد. (۱۹۹۳). تهافت التهافت. بیروت: دار الفکر اللبنانی.
- ابن شهرآشوب، محمد بن علی. (۱۳۶۹). متشابه القرآن و مختلفه. قم: دار البیدار للنشر.
- ابن عاشور، محمد، الطاهر بن محمد. (1420). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
- ابن عربی، محیی الدین. (۱۳۷۰). فصوص الحکم. تهران: الزهراء.
- ابن فارس، أحمد. (1399هـ - 1979م). معجم مقاییس اللغه. عبد السلام محمد‌هارون. بیروت: دار الفکر.
- ابن قدامه، ابن أحمد عبدالله المقدسی. (1405). المغنی فی فقه الإمام أحمد بن حنبل الشیبانی (چاپ اول). بیروت: دار الفکر.
- ابن کمونه، سعد بن منصور. (۱۴۰۲). الجدید فی الحکمه. بغداد: جامعه بغداد.
- ابن منظور، محمد بن مکرم. (بی تا). لسان العرب (چاپ سوم). بیروت.
- ابن نوبخت، ابراهیم. (1413 ق). الیاقوت فی علم الکلام (چاپ اول). تحقیق علی اکبر ضیائی. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
- ابوحیان، محمد بن یوسف. (۱۴۲۰). البحر المحیط فی التفسیر. بیروت: دار الفکر.
- اشعری، علی بن اسماعیل. (1400). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین. فرانس شتاینر، آلمان- ویسبادن.
- إیجی، عضد الدین عبد الرحمن. (1997). المواقف (چاپ اول). تحقیق: عبدالرحمن عمیرة. بیروت: دار الجیل.
- آملی، حیدر بن علی. (۱۳۶۸). جامعالاسرار و منبعالانوار. تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران.
- بغوی، خالد عبدالرحمن العک. (بی تا). معالم التنزیل فی تفسیر القرآن (تفسیر البغوی). بیروت: دار المعرفه.
- بلاغی، محمدجواد. (۱۴۰۵). الهدی الی دین المصطفی. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
- تجلیل تبریزى، ابوطالب. (1417). معجم المحاسن و المساوى (چاپ اول). قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم: مؤسسة النشر الإسلامی.
- تفتازانی، مسعود بن عمر. (۱۴۰۷). شرح العقاید النسفیه. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
- تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر. (1401). شرح المقاصد فی علم الکلام. پاکستان: دار المعارف النعمانیه.
- ثعالبی، أبو زید عبد الرحمن بن محمد بن مخلوف. (1418). الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن (چاپ اول). تحقیق: شیخ محمد علی معوض و الشیخ عادل أحمد عبد الموجود. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- ثلایی، یوسف بن احمد. (۱۴۲۳). تفسیر الثمرات الیانعه و الاحکام الواضحه القاطعه. صعده: مکتبه التراث الاسلامیه.
- جرجانی، علی بن محمد. (۱۳۷۰). کتاب التعریفات. تهران: ناصر خسرو.
- جرجانی، میر سید شریف. (۱۳۲۵). شرح المواقف و یلیه حاشیتی السیالکوتی و الحلبی. قم: منشورات شریف رضی.
- جزائری، سید نعمة الله. (1408). کشف الأسرار فی شرح الاستبصار. قم: مؤسسة دار الکتاب.
- جعفری، محمد تقی. (1352). تفسیر و نقد و تحلیل مثنوى جلال الدین محمد مولوى. تهران: انتشارات اسلامی.
- جوادی آملی، عبدالله. (1378). شریعت در آینه معرفت. تهران: مرکز نشر اسراء.
- ــــــــــــــــــــ . (۱۳۸7). تفسیر موضوعی قرآن کریم. قم: مرکز نشر اسراء.
- جوهری، اسماعیل بن حماد. (۱۳۷۶). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه. بیروت: دار العلم للملایین.
- حسینی همدانی، محمد. (۱۴۰۴). انوار درخشان در تفسیر قرآن. قم: علمیه.
- حلی، علامه حسن بن یوسف. (۱۳۶۳). انوار الملکوت فی شرح الیاقوت. قم: بیدار.
- حلی، علامه حسن بن یوسف. (۱۳۶۵). الباب الحادی عشر مع شرحیه. تهران: موسسه مطالعات اسلامی.
- حلی، محقق جعفر بن حسن. (۱۴۱۵). مناهج الیقین فی اصول الدین. تهران: دار الاسوه للطباعه و النشر.
- حلی، علامه حسن به یوسف. (۱۴۲۲). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه، موسسه النشر الاسلامی.
- حیدری، کمال. (۱۴۲۶). عصمه الانبیاء فی القرآن. قم: دار فراقد.
- رازی، فخر الدین محمد بن عمر. (1400ق). المحصول فی علم الأصول (چاپ اول). طه جابر فیاض العلوانی. ریاض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة.
- ــــــــــــــــــــ (1421). مفاتیح الغیب. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ــــــــــــــــــــ (۱۹۸۸). عصمهالانبیاء. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ــــــــــــــــــــ (۱۹۹۱). المحصل. قاهره: مکتبة دار التراث.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (بی تا). المفردات فی غریب القرآن (چاپ اول). بیروت: دار القلم.
- روحی برندق، کاوس و خسروپناه، عبد الحسین. (1397). مشرق موعود. سال دوازدهم، شماره 47.
- زمخشری، محمود بن عمر. (۱۴۰۷). الکشاف عن حقایق غوامص التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل. بیروت: دار الکتاب العربی.
- زمخشری، محمود بن عمر. (۱۹۷۹). أساس البلاغه. بیروت: دار صادر.
- سبحانی، جعفر. (۱۴۰۵). مفاهیم القرآن. قم: جماعة المدرسین. موسسة النشر الاسلامی.
- سبحانی، جعفر. (۱۴۲۰). عصمة الانبیاء فی القرآن الکریم. قم: موسسة الامام الصادق (ع).
- سید مرتضی، علم الهدی، علی بن حسین. (بی تا). تنزیة الانبیاء علیهم السلام. قم: دار الشریف الرضی.
- سیوطی، جلالالدین عبدالرحمن بن أبی بکر. (۱۴۰۴). الدر المنثور فی التفسیر بالماثور. قم: کتابخانه حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
- شبر، عبدالله. (۱۴۰۷). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین. کویت: مکتبة الفین.
- شنقیطی، محمد بن محمد المختار. (1415). اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
- شوکانی، محمد بن علی. (بی تا). فتح القدیر. عالم الکتب.
- شهید اول، محمد بن مکی عاملی. (1417). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیة (چاپ دوم). قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه.
- صاوی، احمد بن محمد. (۱۴۲۷). حاشیةالصاوی علی تفسیر الجلالین. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- صدوق، شیخ ابن بابویه محمد بن علی. (۱۴۰۴). عیون اخبار الرضا (ع). بیروت: موسسة الاعلمی‌للمطبوعات.
- طباطبایی، محمّد حسین. (1393). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسّسة الاعلمی للمطبوعات.
- طبرسی، احمد بن علی. (۱۳۶1). الاحتجاج علی اهل اللجاج. مشهد مقدس: نشر المرتضی.
- طبرسی، امین الدین بوعلی، فضل بن حسن. (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصر خسرو.
- طریحى، فخرالدین بن محمد. (1375). مجمع البحرین (چاپ سوم). تهران.
- طوسی، شیخ محمد بن حسن. (بی تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- طیب، عبدالحسین. (۱۳۷۸). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. (طبع قدیم). تهران: اسلام.
- عاملی، علی بن یونس. (1384). الصراط المستقیم (چاپ اول). تصحیح: محمد باقر بهبودی. بیجا: المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة.
- عین القضاه، عبدالله بن محمد. (۱۳۷۳). تمهیدات. تهران: منوچهری.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (۱۴۰۵). ارشاد الطالبین الی نهج‌المسترشدین. قم: کتابخانه حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
- قربانی لاهیجی، زینالعابدین و عبدالرزاق بن علی لاهیجی. (1383). گوهر مراد. تهران: سایه.
- قرطبی، محمد بن احمد. (۱۳۶۴). الجامع لاحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
- قونوی، اسماعیل بن محمد. (۱۴۲۲). حاشیه القونوی علی تفسیر الامام البیضاوی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- قیصری، داود بن محمود. (۱۳۸۷). شرح فصوص الحکم. تهران: شرکت انتشارات علمی‌فرهنگی.
- لاهیجی، عبدالرزاق بن علی. (1372). سرمایه ایمان. تهران: الزهراء.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. (1403). بحار الأنوار الجامعةلدرر أخبار الأئمةالأطهار (چاپ دوم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- مراغی، احمد مصطفی. (بی تا). تفسیر المراغی. بیروت: دار الفکر.
- مصطفوی، حسن. (بی تا). التحقیق فی کلمات القرآن (چاپ سوم). بیروت: دار الکتب العلمیّه.
- مظفر، محمد حسن. (۱۴۲۲). دلایل الصدق لنهج الحق. قم: موسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
- معرفت، محمدهادی. (1374). تنزیه انبیاء. قم: نبوغ.
- مقریزی، احمد بن علی. (۱۴۲۰). امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفده و المتاع. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۸۶). پیام قرآن. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- نجفی، محمد حسن بن باقر. (بی تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
)