Document Type : Original Article

Author

مدیر حوزه های علمیه جعفریه و شهید آیت الله حامدی میانه امام جمعه موقت میانه

Abstract

یکی از صفاتی که در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام در مورد خداوند متعال به کار رفته، صفت «اراده» می باشد. در مرید بودن خدای متعال بین متکلمان و حکیمان اختلافی نیست؛ اما در تفسیر اراده خدا اختلاف وجود دارد. شیخ مفید در آثار متعدد کلامی خود، اراده الهی را صفتی حقیقی، لنفسه و ذاتی برای خداوند متعال ندانسته، بلکه صفتی مجازی، فعلی و خارج از ذات ارزیابی می‌کند و پرداختن به آن را از باب ورود در لسان شرع می‌داند؛ همانند صفات غضب، رضایت، حب و بغض که عقل اتصاف آنها برای خداوند متعال را نمی‌پذیرد. وی مانند متکلمین معتزلی بغداد هم عصر خود، اراده الهی را عبارت از نفس فعل الهی و مغایر با علم و قدرت می داند. نیز اراده را از همراهی با ذات و در مرتبه ذات بودن عزل می‌کند و همگام با روایات، آن را حادث و غیر ازلی می‌خواند، در حالی که علم و قدرت از صفات حقیقی و ذاتی خداوند نزد وی هستند. بداء در مرحله اراده تکوینی به صورت فعل اول (قبل از بداء) و فعل ثانی (پس از بداء) می باشد که هر دو، نفس فعل و مرحله ای از تکوین می باشد و از بداء در اراده تشریعی (امر به فعل حسن در تشریع) به نسخ تعبیر می شود. قدر و قضاء از نگاه وی بر اراده( نفس فعل) تقدم دارد. شیخ مفید همگام با معتزله بغداد، بخاطر عدم انتساب قبائح به خداوند، منکر شمول اراده تکوینی خداوند در همه امور بودند.

Keywords

The Holy Quran.
Al-Seyed Al-Khoei, Abul-Qasim. (1992). The dictionary of Rijal al-Hadith. Fifth Edition. Qom: no name. [in Arabic]
Ash'ari, Abu Al-Hassan. (2021). The articles of the Islamists and the differences between the Muslims. Third edition. Germany: Wiesbaden, Franz Steiner.
Ayji, Mir Seyed Sharif. (1946). Description of positions. First Edition. Qom: Al-Sharif Al-Radi Qom. [in Persian]
Alam Al-Hadi, Syed Morteza. (1991). Dakhirah in the science of al-kalam. Qom: Society of teachers of Qom seminary. [in Persian]
Hali, Hassan bin Yusuf. (2008). discovery of meaning Hassan Hassanzadeh Amoli's research. 12th edition Qom: Islamic Publishing Institute. [in Persian]
Hali Ibn Idris, Muhammad Bin Mansour Bin Ahmad. (1989). Al-Suraar al-Hawi for Tahrir al-Fatavi. second edition. Qom: Islamic Publications Office. [in Arabic]
Ibn Manzoor, Muhammad Ibn Mokram. (1983). Arabic language By Seyyed Jamaluddin Mirdamadi. Beirut: Dar al-Fekr and Dar al-Sadr. [in Arabic]
Ibn Hajar Asqlani, Shahab al-Din Ahmad bin Ali. (2011). tongue-in-cheek . second edition. Beirut: Al-Alami Publishing House. [in Arabic]
Ibn Nadim Al-Baghdadi, Muhammad Ibn Ishaq. (n.d.). List of Ibn al-Nadim. The research of Reza Tajadod. Tehran: no name. [in Persian]
Kilini, Muhammad bin Yaqub bin Ishaq. (1986). Al-Kafi Research and correction by Ali Akbar Ghafari and Mohammad Akhundi. fourth edition. Tehran: Darul Kitab al-Islamiya. [in Arabic]
Karajki, Abolfath. (n.d.). treasure of benefits. No place. [in Arabic]
Majlesi, Mohammad Bagher. (1983). Bahar Al-Anwar. Beirut: Al-Wafa Institute. [in Arabic]
Mohagheg Isfahani, Mohammad Hossein. (1995). The end of Al-Darayah in the description of Al-Qufayeh. Qom: Seyyed al-Shohda. [in Persian]
Mohaghegh Sabzevari, Mohammad Baqer. (1990). Description of the poem. First Edition. Tehran: Nab Publishing. [in Persian]
Misbah Yazdi, Mohammad Taghi. (2010). Qur'anic teachings 1 (Theology). First Edition. Qom: Publications of Imam Khomeini Institute. [in Persian]
Mufid, Muhammad bin Nu'man (A). (1992). Correcting the beliefs of Imamia. First Edition. Qom: The International Conference of Sheikh Al-Mufid. [in Persian]
(b). (1992). Al-Nakt in the basics of the basics. First Edition. Qom: The International Conference of Sheikh Al-Mufid. [in Persian]
(c). (1992). The first articles in al-Mahabh and al-Mukhtarat. First Edition. Qom: The International Conference of Sheikh Al-Mufid. [in Persian]
 (D). (1992). the will First Edition. Qom: The International Conference of Sheikh Al-Mufid. [in Persian]
Najashi (1995). Rijal al-Najashi Qom: Al-Nashar al-Islami Foundation affiliated to Jamaat al-Madrasin of Qom al-Mushrafah. [in Persian]
Ragheb Esfahani, Abulqasem Hossein bin Mohammad. (1991). Vocabulary of Quranic words. Research by Safwan Adnan Davoudi. Beirut: Al-Dar al-Samiyeh. [in Arabic]
Sajjadi, Seyyed Jaafar. (1982). Culture of intellectual sciences: including philosophical, theological and logical terms. Tehran: Amir Kabir. [in Persian]
Sadr al-Mutalahin, Sadr al-Din Muhammad bin Ibrahim Qavam Shirazi. (1981). Al-Hikma al-Mutaliyyah in al-Isfar al-Aqliyyah al-Arabah. Third edition. Beirut: Darahiya al-Tarath. [in Arabic]
Sheikh Tusi, Muhammad bin Hassan. (1983). Thamhid al-Asul. First Edition. Tehran: Tehran University Press. [in Arabic]
 (1996). The list Javad Al-Qayoumi. First Edition. Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing House. [in Arabic]