ارزیابی کلامی موارد عملکرد به ظاهر ضد اخلاقی و خشونت‌‌آمیز حضرت موسی (ع) در قرآن

کاوس روحی برندق؛ صالح حسن زاده

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1398، ، صفحه 7-41

https://doi.org/10.22054/jcst.2019.38519.1002

چکیده
  ظهور ابتدایی پاره­ای از آیات قرآن در موارد متعدّد نشانگر آن است که حضرت موسی (ع) در دو مورد: 1) کشتن فرد قبطی؛ و 2) برخورد به ظاهر تحقیر­آمیز با پیامبر الهی، برادر خود هارون (ع) به خشونت­آمیزترین عمل ممکن دست زده­است. این پژوهش که در روش گردآوری مطالب، کتابخانه­ای است و در نحوۀ استناد داده­ها، از شیوۀ اسنادی پیروی می‌کند و در ...  بیشتر

مطالعة تطبیقی اقوال شیعۀ امامیه و معتزلۀ بصره در «وجوب قبول توبه» بر خداوند

زهره اخوان مقدم؛ شهلا حقی

دوره 3، شماره 4 ، فروردین 1401، ، صفحه 7-44

https://doi.org/10.22054/jcst.2021.60113.1056

چکیده
  یکی از معارف مهم و پربسامد قرآنی موضوع توبه است. توبه یا بازگشت، هم به خدا و هم به بنده نسبت داده می‌شود. در مباحث کلامی فرق، اگرچه در برخی مباحث بین شیعه و معتزله اتفاق نظر وجود دارد، اما در مسئلة قبول توبه، چنین نیست. معتزله بصره قائل است که قبول توبه برخداوند واجب عقلی است، و اگر قبول نکند فعل قبیح انجام داده، در حالی که اشاعره و شیعۀ ...  بیشتر

بررسی تطبیقی امامت از دیدگاه علامه حلی و فضل بن روزبهان با تأکید بر کتاب نهج‌الحق و کتاب ابطال‌الباطل

ناصر شعبانی؛ مصطفی سلطانی

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1399، ، صفحه 7-30

https://doi.org/10.22054/jcst.2021.62990.1063

چکیده
  در این که امامت، یک مقام انتخابی است یا انتصابی، میان مسلمانان اختلاف است: از یک سو، امامیه با تبیینی عقلانی، تعیین امام را امری انتصابی و تنصیصی از جانب پروردگار متعال و پیامبر(صلی الله علی و آله) می داند زیرا اولا تعیین امام، لطفی است از جانب پروردگار برای اصلاح امور بندگانش و هر لطفی، بر خدا لازم است بنابراین، خدای متعال امام را خود ...  بیشتر

بررسی جایگاه و نقش ملاصدرا و برخی از شاگردانش در فلسفی شدن کلام شیعه

فاطمه طاهری زاده

دوره 4، شماره 6 ، فروردین 1402، ، صفحه 7-27

https://doi.org/10.22054/jcst.2023.74725.1126

چکیده
  اوضاع ایران در اواخر قرن هشتم هجری با حوادثی همراه شد که سبب تأثیرگذاری در مسائل فرهنگی و فکری آن دوران شد. با تأسیس دولت صفوی، تشیع به عنوان مذهب رسمی اعلام و وارد جریان‌های اجتماعی شد و عالمان و اندیشمندان شیعه نیز از حالت انفعالی خارج شدند. با وارد شدن تفکر عقلانی به این جریان‌ها، آرای جدید در میان حکما و متکلمان به وجود آمد، در ...  بیشتر

روش بازیابی اندیشه های کلامی شیخ کلینی

اسماعیل اثباتی

دوره 4، شماره 7 ، دی 1402، ، صفحه 7-37

https://doi.org/10.22054/jcst.2024.77888.1149

چکیده
  محمد بن یعقوب کلینی رازی (د.329 ق)، در تدوین مهم‌ترین جامع حدیثی شیعه، پیش از پرداختن به مباحث فقهی، روایات اعتقادی را در دو جلد مطرح کرده است. این بخش یکی از مهم‌ترین منابع احادیث اعتقادی شیعه است. استفاده بهینه از این بخش درگرو پی بردن به اندیشه‌ها و نوع نگاه شیخ کلینی به هر موضوع است. ازآنجاکه الکافی تنها اثر بازمانده از شیخ کلینی ...  بیشتر

جواز تقدیم مفضول بر أفضل در امامت و خلافت، مطالعه تطبیقی در کلام ابن ابی الحدید و حافظ برهان الدین حلبی شافعی

سیدمحمدحسن مومنی

دوره 3، شماره 5 ، مهر 1401، ، صفحه 8-33

https://doi.org/10.22054/jcst.2022.70245.1091

چکیده
  مسأله خلافت و امامت بعد از نبوت از مهم‎ترین مسائل کلامی و تاریخی در جامعه اسلامی است. امامیه با تأکید بر معیار عصمت این مقام را در انحصار امامان معصوم علیهم­السلام می‎داند. عامه در تبعیت از سقیفه خلافت خلفای سقیفه و سایر خلفا را پذیرفته‎اند. پذیرش حاکمیت خلفای سقیفه با چالش عقلی تقدیم شخص مفضول بر شخص افضل، (امیرالمؤمنین علیه­السلام)، ...  بیشتر

مقایسه مفهوم جامع خدا در قرآن با مفهوم جامع خدا در کتب مقدس سایر ادیان الهی

علیرضا فارسی نژاد؛ سید محمدهاشم پورمولا؛ علی طاهری دهنوی

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1398، ، صفحه 38-7

https://doi.org/10.22054/jcst.2019.41721.1009

چکیده
  مفهوم جامع خدا در کتاب‌های مقدس ادیان الهی با عناوین مختلفی مطرح شده است؛ در قرآن، کتاب  مقدس مسلمانان، با عنوان «اَلله»، در اَوِستا، کتاب مقدس زرتشتیان، با عنوان «اَهورامَزدا»، در تورات، کتاب مقدس یهودیان، با عنوان «یهوه» و در اِنجیل، کتاب مقدس مسیحیان، با عنوان «پدر آسمانی». پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این ...  بیشتر

بازنگاهی به تفویض معتزله از منظر متکلمان امامیه و اشاعره

احمدرضا کفراشی

دوره 4، شماره 6 ، فروردین 1402، ، صفحه 29-50

https://doi.org/10.22054/jcst.2023.71050.1100

چکیده
  میزان تأثیر و دخالت انسان در افعال صادره از او، یکی از مباحث مهمی است که همواره در طول تاریخ کلام اسلامی مورد توجه اندیشمندان فرقه‌های مختلف کلامی اسلامی قرار گرفته‌است. بر این اساس، نظریه‌های جبر‌گرایی، نظریة کسب، تفویض و امرٌ بین‌الأمرین مطرح شده‌است. برخی که از علوم الهی ائمه(ع) برخوردار نبوده‌اند، به سبب دفاع از اختیار و آزادی ...  بیشتر

نقد و بررسی تطبیقی صفات الهی از دیدگاه ماتریدیه و معتزله (با تأکید بر صفات خبری و مسئلۀ رؤیت)

سمیه خلیلی آشتیانی

دوره 3، شماره 5 ، مهر 1401، ، صفحه 35-60

https://doi.org/10.22054/jcst.2023.71029.1098

چکیده
  یکی از مباحث مهم کلامی در میان فرق اسلامی از آغاز شکل‌گیری علم کلام تا به امروز که محل بحث و مناقشات بسیار بوده است، صفات الهی است؛ در این میان ماتریدیه در قرن چهارم هجری که به نظر می رسد با داعیۀ اتخاذ روشی میانه از معتزله و اشاعره توسط ابومنصور ماتریدی شکل می‌گیرد، در مباحث وجود شناختی صفات الهی برخلاف معتزله قائل به صفات زاید بر ...  بیشتر

‌‌‌‌گونه‌شناسی‌ آثار امامیه در حوزه مهدویت تا قرن پنجم هجری قمری (بر اساس سنجه‌های موضوع، مذهب و دوره زمانی)

سعید طاووسی مسرور؛ مهدیه پاکروان؛ زهرا سالاریان

دوره 4، شماره 7 ، دی 1402، ، صفحه 39-96

https://doi.org/10.22054/jcst.2024.76477.1138

چکیده
  تتبع در جوانب مختلف مهدویت به‌منزله تکمیل قطعاتی است که تصویر جامع‌‌تری از این مسئله و زوایای مختلف آن در اختیار مهدویت‌‌پژوهان قرار می‌‌دهد که راهگشای حل مسائل مرتبط با مهدویت است. یکی از جوانب این بحث، بازشناسی آثار مهدوی متقدم است. در این پژوهش آنچه بر نگارش‌های مهدوی امامیه موردبررسی قرار گرفته است گونه‌‌شناسی جامعی در ...  بیشتر

ارتباط خداوند و انسان از نگاه ابن‌سینا و غزالی

آفاق کریمی؛ مرتضی فتحی زاده؛ شاکر لوایی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1398، ، صفحه 43-70

https://doi.org/10.22054/jcst.2019.45977.1022

چکیده
  چگونگی رابطۀ میان انسان و خداوند یکی از دغدغه‌های مهم فلسفی، کلامی و عرفانی در جهان اسلام بوده­است. فیلسوفان، متکلمان و عرفای مسلمان با توجه به رهنمودهای قرآن در این زمینه و نیز رویکردهای عقلانی خویش و تأثیرپذیری‌شان از برخی از اندیشه‌های فلسفه‌یونانی، کوشیده‌اند تا هریک به‌گونه‌ای متمایز و درعین‌حال بدون تعارض این رابطه ...  بیشتر

عدم انتساب جبر به اشاعره با محوریت حکمت متعالیه

طیبه خسروی؛ علی الله بداشتی

دوره 3، شماره 4 ، فروردین 1401، ، صفحه 45-66

https://doi.org/10.22054/jcst.2022.65151.1071

چکیده
  مکتب اشعری در توحید افعالی همانند شیعه، تمام امور هستی را به خداوند نسبت میدهد و اراده انسان را در هر لحظه محتاج علت میداند. لذا تفسیر نظریه کسب به جبر، قابل تردید و بررسی میباشد. در پی بررسی دقیقتر انتساب جبر به اشاعره، از دو طریق موضوع بررسی شده است. تفاوت قدرت و اراده در انسان و همچنین اعتقاد به قضا وقدر و رابطه آن با اختیار انسان با ...  بیشتر

پاسخ به اتهامات الجمیلی به شیعه در قول به «بداء»

اکرم خلیلی نوش آبادی

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1398، ، صفحه 68-39

https://doi.org/10.22054/jcst.2019.40324.1007

چکیده
  یکی از مسائل کلامی شیعه  مسئلة «بداء»ست که پیوند نزدیکی با مبحث علم الهی پیش از ایجاد دارد و به‌جهت سوءفهم متکلمان اهل سنّت، به یکی از چالش‌های دامنه‌دار میان این دو گروه تبدیل شده و در مواردی، موجب نسبت دادن اتهامات ناروا و بی‌اخلاقی‌های متعددی از سوی متکلمان اهل سنّت به شیعه و حتی ائمة طاهرین شده است. عبدالله الجمیلی یکی ...  بیشتر

نقد و بررسی تطبیقی مذاهب اسلامی در نگرش تأویلی به آیات وحیانی (با تکیه بر نقد کلام سلفیه)

سیدمجتبی جلالی؛ علی طاهری دهنوی؛ سید حسن جلالی

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1399

https://doi.org/10.22054/jcst.2021.60545.1058

چکیده
  در میان برخی متکلمان اسلامی و غیرآن در خصوص مسأله‌ی تأویل و جواز یا عدم آن مباحث مختلفی مطرح شده است. مسأله پژوهش یافتن معنایی مشترک در خصوص تأویل و بیان راهکاری در پاسخ به شبهات پیرامون آن با روش تحلیلی و توصیفی است که در این راستا از محتوای منابع تفسیری، کلامی و حدیثی بهره گرفته شده است. بر این اساس مهمترین دستاورد پژوهش گویای آنست ...  بیشتر

اثبات امامت امیرالمؤمنین علی(ع) از طریق حدیث وصایت از منابع شیعه و اهل سنت و پاسخ به شبهات

سعید بخشی؛ آرزو شکری

دوره 4، شماره 6 ، فروردین 1402، ، صفحه 51-78

https://doi.org/10.22054/jcst.2023.75831.1129

چکیده
  یکی از ادلّة نقلی متکلمان شیعی برای اثبات امامت حضرت علی(ع) و منصوص بودن آن، «حدیث وصایت» است. این حدیث نبوی با مضمون وصیت پیامبر(ص) به امام علی(ع) دربارة امامت و جانشینی بعد از پیامبر(ص) است. حدیث مذکور با طرق و متون مختلف در مصادر متعدد اهل سنت نقل گردیده‌است که متن مشهور آن، حدیثِ «لِکُلِّ نَبِیٍّ وَصِیٌّ وَ وَارِثٌ، وَ إِنَّ ...  بیشتر

زیارت در ادیان توحیدی و نقش معنوی و تمدنی

حافظ نجفی

دوره 3، شماره 4 ، فروردین 1401، ، صفحه 67-102

https://doi.org/10.22054/jcst.2022.67428.1081

چکیده
  زیارت، عملی عبادی است که با هدف جستجوی معنویت در یک مکان مقدس صورت می گیرد. بررسی ها در سابقه تاریخی زیارت نشان می دهد چنین عملی در ادیان پیش از اسلام مانند زرتشت، یهود و مسیحیت نیز وجود داشته و تأکید به سفرهای زیارتی با محوریت کسب معنویت صورت می گرفته است. در این تحقیق که با روش توصیفی و تحلیلی صورت می گیرد، به دنبال پاسخ به این سؤال ...  بیشتر

پژوهشی در اندیشه‌های عالمان دینی در تبیین آیة ﴿لایُسئَلُ عَمّا یَفعَلُ وَ هُم یُسئَلُونَ﴾

امیر شیرزاد

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1398، ، صفحه 71-95

https://doi.org/10.22054/jcst.2020.47694.1028

چکیده
  آیۀ شریفۀ ﴿لایُسئَلُ عَمّا یَفعَلُ وَ هُم یُسئَلُونَ﴾ (انبیا /23) از جمله آیات قرآن است که محل بحث و نظر عالمان دینی قرار گرفته­است. مهم­ترین سؤال در مواجهه با این آیة شریفه سؤال از چرایی و دلیلِ مورد سؤال واقع‌نشدن خدای تعالی است. ملاحظۀ آراء عمده در تبیین این آیة شریفه، حکایت از مبانی گوناگون کلامی، حکمی و عرفانی در پاسخ از پرسش ...  بیشتر

بررسی و نقد دیدگاه پوزیتیویستی آگوسنت کنت در باب منشأ دین بر اساس نظریه فطرت شهید مطهری

عبدالله حسینی اسکندیان؛ قربانعلی کریم زاده قراملکی

دوره 4، شماره 7 ، دی 1402، ، صفحه 97-120

https://doi.org/10.22054/jcst.2024.74084.1132

چکیده
  منشأ دین یکی از مباحث مهم در فلسفه دین و کلام جدید است که در مورد آن دیدگاه‌های مختلفی از سوی متفکران غربی و اندیشمندان اسلامی مطرح شده است. آگوست کنت جامعه‌شناس مشهور فرانسوی منشأ دین را جهل آدمی می‌داند. ازآنجایی‌که نگرش وی در این زمینه مبتنی بر مراحل تکامل اندیشه بشر است و دین را محصول مرحله اول، یعنی دوره تبیین الهیاتی پدیده‌ها ...  بیشتر

بررسی تطبیقی صفت قیام مسلحانه امام از نگاه امامیه و زیدیه

سعید سلیمی

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1398، ، صفحه 98-69

https://doi.org/10.22054/jcst.2019.44555.1014

چکیده
  امامت یکی از اصول بنیادین اسلامی است که بسیاری از اصول دیگر در پرتو آن تبیین می‌شوند. همان‌گونه که اختلاف در امامت به‌عنوان اصل بنیادین، سبب به‌وجود آمدن برخی از فِرَق اسلامی گردیده، اختلاف در صفات امام نیز باعث به‌وجود آمدن فِرَقی مانند امامیّه و زیدیّه در عالم تشیّع شده است. صفاتی مانند قیام مسلّحانه، عصمت، افضلیّت، علم، نسب ...  بیشتر

بررسی تطبیقی دیدگاه پل تیلیخ و امام خمینی پیرامون زبان دین

سید جابر موسوی راد

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1399

https://doi.org/10.22054/jcst.2021.52748.1036

چکیده
  پل تیلیخ خداوند را نه یک وجود، بلکه خود وجود و اساس وجود می‌داند و بر اساس این فرض که خداوند کاملا متعالی و فراتر از بشر است، امکان هرگونه سخن گفتن حقیقی از خداوند را منتفی می‌داند؛ وی صفات و اسمائی را که به خداوند نسبت داده می‌شود، صرفاً نمادهایی می‌داند که اشاره‌ی حقیقی به خداوند نداشته و تنها راه‌هایی برای مواجهه با امر قدسی هستند. ...  بیشتر

بررسی تطبیقی دیدگاه ابن‌سینا و غزالی درباره صفات خداوند

فریده حکیمی؛ مهدی دهباشی

دوره 3، شماره 5 ، مهر 1401

https://doi.org/10.22054/jcst.2023.71873.1106

چکیده
  هدف اصلی این پژوهش، بررسی دیدگاه غزالی و ابن سینا درباره یکی از بحث برانگیزترین مسائل کلامی در حوزه فلسفه اسلامی یعنی صفات خداوند و نحوه تبیین این دو اندیشمند از صفات الهی می باشد. با توجه به این که ابن سینا ادراک کنه ذات خداوند را محال می داند، لذا شناخت او را تنها از طریق شناخت صفات الهی ممکن می داند.چون ابن سینا، صفات خداوند را عین ...  بیشتر

برخوردار دانستن اهل‌سنت از محبت اهل‌بیت در دیدگاه عموم علمای شیعه، در نگاه نقادانه به کتاب موصلی

محمدجعفر میلان نورانی؛ مجید سرکوبی

دوره 4، شماره 6 ، فروردین 1402، ، صفحه 79-105

https://doi.org/10.22054/jcst.2022.65702.1073

چکیده
  عبدالله موصلی نویسندة سلفی کتاب حتی لاننخدع، در یکی از قسمت‌های کتاب خود ادعا می‌کند شیعیان عموم اهل ‌سنت را ناصبی و دشمن اهل‌ بیت می‌دانند. وی مانند سایر بخش‌های کتابش، در اینجا نیز به برخی روایات و سخنان بزرگان شیعه در زمینة ناصبی شمردن اهل‌ سنت استناد می‌کند که به‌واقع، هیچ ‌یک از آن سخنان در اثبات ادعای موصلی تمام نیستند ...  بیشتر

عصمت انبیاء از منظر کلام اسلامی با بررسی تطبیقی بین دیدگاه متکلّمان مسلمان و آراء کلامی علّامه طباطبائی

یحیی صولتی

دوره 3، شماره 5 ، مهر 1401، ، صفحه 87-112

https://doi.org/10.22054/jcst.2023.72050.1109

چکیده
  چکیدهعصمت، به عنوان یکی از مؤلّفه‌های مهمّ در باب نُبُوَّت به شمار می‌رود که بدون توجّه به آن، مبحث نبوّت، منتفی می-گردد. این مقوله، در دو بُعد زندگی وحیانی و حیات عادی انبیاء، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بُعد وحیانی، عصمت انبیاء، مورد اتّفاق نظر تمامی متکلّمان، فلاسفه و دیگر اندیشمندان قرار دارد؛ امّا در بُعد زندگی عادی، این ...  بیشتر

ظهور سلفی‌گری شیعی در ایران و تقابل اعتقادی آنان با شیعیان امامی

سید مصطفی حسینی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1398، ، صفحه 97-124

https://doi.org/10.22054/jcst.2020.46672.1025

چکیده
  بعد از مطرح‌شدن بحث اصلاح­گری در دین، یک ‌دسته از جریان‌هایی که در جهان اسلام شکل گرفت، جریان سلفی‌گری بود. در ایران نیز برخی از نویسندگان و متفکران شیعه، تحت تأثیر سلفیان قرار گرفتند و با انعکاس اعتقاداتی مشابه باورهای سلفی­گری، رفته رفته شاگردان و طرفدارانی پیدا کردند و جریان سلفی­گری شیعه را در ایران شکل دادند. به غیر از ...  بیشتر

بررسی انتقادی دیدگاه نواندیشان معاصر درباره عصمت امام با تاکید بر نظر اصحاب ائمه(ع).

محمد تشکری آبقد؛ محمد علی وطن دوست

دوره 3، شماره 4 ، فروردین 1401، ، صفحه 103-134

https://doi.org/10.22054/jcst.2022.68606.1086

چکیده
  مسئله عصمت امام ازجمله مباحث مهم کلامی است که در میان متکلمان مسلمان با دو رویکرد عمده مورد بحث قرارگرفته است. بسیاری از متکلمان شیعه، طرفدار نگاه حداکثری درباره گستره عصمت امام هستند و برخی نیز به رویکرد حداقلی دراین‌باره باور دارند. برخی از نو‌اندیشان معاصر مانند مدرسی طباطبایی، کدیور، سروش و صالحی نجف‌آبادی، با نگاهی تاریخی ...  بیشتر